Ken je dat? Dat je iets te boven komt in de veronderstelling dat het je daarna nooit meer dwars gaat zitten, maar dat je de eerstvolgende keer dat er iets mis gaat gewoon weer net zo ontredderd bent? En dat je dan nogal teleurgesteld bent in jezelf en denkt: Sjeez, mens, daar was je toch allang voorbij? Dit had je toch al getackeld?
Ik sprak met een goede vriend over zijn zenmeditaties. Over hoe hij soms met een hoofd vol zorgen en een hart vol angst op zijn meditatiekussen gaat zitten en na zo’n meditatieoefening weer weet: Er. Is. Geen. Probleem. Hij realiseert zich dan weer dat alles waar hij zich zo druk om maakte in wezen niet negatief is, maar een gegeven waar hij iets negatiefs van aan het maken was.
‘Maar dat besef moet ik altijd weer veroveren,’ zei hij.
Veroveren. Dat woord gaf me een stroomstootje. Het gaat niet vanzelf, nooit. Bij niemand. Je moet ervoor werken. Je zult steeds weer moeten ervaren wat iets in je losmaakt, al je weerstand, paniek en zelfmedelijden moeten doorvoelen, tot je uitkomt bij deemoed: het in volledige acceptatie te ondergaan. Zonder verzet, in het vertrouwen dat er voor je gezorgd wordt. Dat je ook dit te boven zult komen. En er misschien iets bij te winnen hebt, zelfs.
Zo’n zenhouding (‘Er is geen probleem, er alleen de realiteit’) moet veroverd worden op allerlei menselijke reacties, angsten en triggers. Dat is niet omdat je niets geleerd zou hebben. Omdat je niet gegroeid zou zijn. Dat is omdat je een mens bent en geen machine die je kunt programmeren.
Zodra je ophoudt met jezelf te bekritiseren dat je nog steeds geen Boeddha bent, merk je misschien wél dat je steeds sneller door al die fases van doorvoelen, accepteren en loslaten gaat. Je hoeft niet steeds opnieuw terug naar badje A om te leren zwemmen met rubberen matjes. Je bent gewoon even onder water belandt omdat er een grote golf kwam en zult weldra weer boven komen om verder te zwemmen.
‘Je hoofd in de hemel steken, dat gaat. Maar de hemel in je hoofd steken, dat gaat niet,’ schreef Etty Hillesum in haar dagboek op een moeilijke dag.
Er zijn verschillende manieren om die prachtige uitspraak te interpreteren. Dit is hoe ik hem vandaag lees: je kunt bij tijd en wijle kalmte en vertrouwensvolle acceptatie ervaren, als je bereid bent deze te veroveren. Je kunt er niet altijd uit bestaan.
