Dingen dóen, actie ondernemen, altijd in beweging blijven. Het klinkt mooi, maar in sommige situaties is het juist goed om een pas op de plaats te maken en rustig te wachten tot je weer overzicht hebt: de strategie van de steen.
Oké, hier is een raadsel. Relatie van twintig jaar is uit, maar dat is goed, daar waren we het allemaal over eens. Er was opluchting, het was goed, we deden dit zonder ruzies of gedoe. Waarom voelde ik dan toch zo’n drukkend gevoel? Waarom had ik geen zin om op reis te gaan? Ik dacht dat dit een spannende nieuwe fase was met nieuwe mogelijkheden en alles. Waarom waren er zoveel dingen die ineens even niet hoefden van mij?
Een collega die direct herkende wat er aan de hand was (been there, done that!) zette me op het juiste spoor. ‘Je kan wel doen alsof er niks aan de hand is, maar dat is onzin, want álles verandert,’ zei ze. ‘Je relatie, je kinderen, je huis, je vrienden, je werk. Alle kaarten worden opnieuw geschud. Het allerbeste wat je kunt doen, is die hele stapel kaarten uit je handen laten vallen en er dan rustig naar kijken. Welke kaarten raap je op? Hoe vul je in wat erop staat? Zodat je een nieuwe stapel kaarten krijgt. Zodat het echt jouw stapel kaarten wordt.’
Wow. Daarna liep ik een beetje verdwaasd rond, op die persbijeenkomst, want de zaken waren ineens zoveel helderder (dank je wel, Madeleine!). Je kunt wel verwachten dat je voortstormt op de levensweg (voorbeeldje: snel een nieuwe relatie willen, omdat híj al een nieuwe vriendin heeft), maar kennelijk werkt het zo niet. Dat drukkende gevoel was niet meer dan dat: de pauzeknop, een voet op de rem. Míjn voet op de rem. En het sloot precies aan bij het boek dat ik vorige week binnenkreeg van de Duitse schrijver en econoom Holm Friebe: ‘De steenstrategie – de kunst niet te handelen.’
Holm Friebe schrijft dat we allemaal last hebben van aan ‘action bias’ – we gaan er klakkeloos van uit dat het altijd beter is om iets te doen, dan om rustig af te wachten. Terwijl het juist in onduidelijke situaties waarin je niet precies kunt overzien wat er aan de hand is, vaak veel handiger en ook verstandiger is om af te wachten. Dat is de strategie van de steen: niet handelen. Rustig blijven liggen.
In het geval van beleggingen bijvoorbeeld (Friebe is van huis uit econoom). Als je aandelen koopt en er vervolgens minstens tien jaar niet naar kijkt, haal je hogere rendementen dan de mensen die de hele dag de aandelenmarkt in de gaten houden en kopen en verkopen aan de hand van waar ze denken dat kansen liggen.
Maar een aansprekender voorbeeld vind ik dat van mensen die verdwalen in de wildernis. Zo’n avontuur loopt nogal eens noodlottig af doordat mensen energie verspillen in pogingen de weg terug te vinden. Ze hebben een kaart in hun hoofd van hoe ze denken dat de wereld in elkaar zit en ondernemen actie. Met als gevolg dat ze nog verder verdwalen, in paniek raken, de verkeerde kant op rennen, verkeerde beslissingen nemen.
De beste strategie bij verdwalen is: je krachten sparen en wachten tot je gevonden wordt. Kleine kinderen doen dat. Ze hebben geen besef van een andere plek waar ze naar toe zouden moeten. Ze volgen hun instinct – ze kruipen in een holle boom, waar het warm is, ze zijn zuinig op hun energie. Ook ouderen doen dat intuïtief – een zeventigjarige man overleefde een week in een gletsjerspleet door meteen zijn reep chocola te rantsoeneren en verder te dommelen en min mogelijk te bewegen tot hij gevonden werd.
Je krachten sparen. Meer bereiken door minder te doen. Je energie niet verspillen aan onbezonnen acties of zijpaden die nergens heen leiden. Het is lastig, omdat je erop moet vertrouwen dat je gevonden wordt. Maar het is wel een goede strategie.
Alles wat ik de afgelopen maanden zo raar had gevonden, leek plotseling heel logisch. Dat gevoel van even nergens heen te willen, dat streven naar rust in de tent, de plotselinge interesse voor warme dekens en die nieuwe hobby van ‘elke dag om tien uur naar bed’.
Niet uit vermoeidheid. Maar gewoon daarom.
Op de snelweg tankte ik honderd kilometer voordat het nodig was, zodat ik niet hoefde op te letten wanneer ik weer moest tanken, en toen ik verder reed, moest ik plotseling bijna huilen. Het was zo heerlijk dat ik dat gewoon kon dóen. Rust creëren. Stress uitbannen, op het overdrevene af. Jezelf uit de wind houden. Alles stil zetten, alsof je Tika Tovenaar bent, zodat je rustig kunt bekijken wat er aan de hand is.
Ik was een steen.
Ik werd een rots in de branding.
Ik raad het nu iedereen aan die grote veranderingen meemaakt, ook als je zelf vindt dat er niks aan de hand is. Doe waar het kan even een tijdje zo min mogelijk. Stop. Wacht. Neem rust. Neem de tijd om te kijken. Overzicht te krijgen. Vertrouw erop dat het wel weer goed komt, dat mensen je zullen vinden, dat je jezélf zult vinden.
Nu ik dit opschrijf, zie ik trouwens ineens iets dat ieder ander waarschijnlijk van tien kilometer afstand al zag: je vindt jezelf gemakkelijker terug als je niet de hele tijd achter jezelf aanloopt.
Op een dag werd ik wakker met in mijn hoofd het leukste gedachtenexperiment dat ik ooit heb gedaan: doen alsof je voor het eerst wakker wordt in je eigen leven. Je nieuwe leven. Dag kinderen met de slaperige blik! Dag huis met de rommelige tuin! Dag werkkamer! Het zag er allemaal zo helder en vrolijk uit, ik wist ineens precies wat me te doen stond.
Het was weer tijd om plannen te maken.
Meer lees je in ‘De steenstrategie, de kunst niet te handelen’ van Holm Friebe (Arbeiderspers)
