Marnix staat op het strand en voelt zich vrij, maar dat gevoel van vrijheid laat zich elders moeilijk vangen. Toch kun je je vrijer voelen door de wereld anders te bekijken.
Het is drie uur ’s middags, ik sta op het strand. De zon schijnt maar het is koud. Boven me laat een meeuw zich moeiteloos meevoeren door de wind, tot hij er genoeg van lijkt te hebben en met een paar flinke vleugelslagen wegvliegt. Hij krijst. Golven rollen schuimend op het harde, met kleine schelpen bezaaide zand. Ik voel me vrij: de zee begrijpt me.
Vrijheid is een aansprekend begrip. Iets om tegelijkertijd heel opgewonden en enorm rustig van te worden. Iets ongrijpbaars dat we dénken te kennen, en ooit voorgoed hopen te omarmen. Het was mijn hele leven een belangrijk thema. Omdat ik me continu bekneld voelde in mijn benauwde kijk op de wereld, zocht ik altijd naar snel werkende manieren om te ontspannen, even te kunnen vluchten. En dat werkte natuurlijk averechts: het intense verlangen naar vrij zijn hield me uiteindelijk gevangen in drank en drugs.
Oh, wat hunkerde ik naar vrijheid. Ik zag het helemaal voor me.
Alles waar ik me onprettig bij voelde zou eindelijk voorbij zijn. Ik zou voor altijd verstoken blijven van somberheid en pijn, en kon precies doen wat, waar, en wanneer ik maar wilde. Geen dag zou meer saai zijn, en niets kon me ooit nog raken. Niets! Want in mijn ogen was vrijheid woest impulsief, zalig zoet, maar vooral volledig pijnloos.
Wát een misvatting. Hóe naïef.
Vrijheid laat zich niet vangen. Het kan natuurlijk alleen maar bestaan bij de volledige acceptatie van álles. Hoe zou je immers vrij kunnen zijn als je ondertussen gebonden bent aan strakke ideeën óver die vrijheid? Hoe breekbaar is het als het er alleen kan zijn onder heel specifieke omstandigheden? Echte, grenzeloze, wéérgaloze vrijheid betekent dat je niet afhankelijk bent van wát dan ook. Dat het leven je niet steeds iets heel specifieks hoeft te geven, je voortdurend te ontzien, te belonen, of iets bij je weg te houden.
Denk aan Nelson Mandela. Hij zat jarenlang gevangen maar liet zich niet knechten. Hij was vrij, terwijl hij fysiek geen kant op kon, en dagelijks vernederd werd. Dát is vrijheid: geen last meer hebben van hoe dat eruit zou moeten zien of hoe anderen zich moeten gedragen. Autonomie in zijn puurste vorm, onaantastbaar, ruim, vergevingsgezind.
Maar goed, dat is theorie. Leuk voor op een tegeltje op Instagram. Ik denk eerlijk gezegd dat het voor ons, heerlijk feilbare wezens, volstrekt onmogelijk is om zo’n extreem zuivere mate van vrijheid te bereiken. Alleen al door onze conditionering, fysieke beperkingen en genetische voorkeuren, houden we altijd een bepaalde spanning ten opzichte van het leven. Een 100% vrije instelling kan alleen bestaan bij de gratie van compleet vertrouwen. En daar zijn we nou eenmaal niet zo heel sterk in.
Het goede nieuws? Het maakt niet uit. Helemaal niks. Want als je na het lezen van deze column nog een paar minuten de tijd neemt, en echt, écht inziet dat vrijheid helemaal geen ideale omstandigheden nodig heeft, en dat de wereld niet anders hoeft te zijn dan hij is, kun je je meteen al wat vrijer voelen. Vrijheid is niet iets waar je jaren voor hoeft te knokken, of wat je moet verdienen. Je hoeft niet op zoek te gaan naar vrijheid, je bént het. Alleen zag je het even niet meer.
Voel je niet langer de golf: wees de zee.
