Toen Marnix zich open stelde voor alles wat hij voelde – van frustratie tot angst, van boosheid tot verdriet – ontdekte hij dat gevoelens meestal geen wervelende stormen zijn. Hij kijkt er nieuwsgierig naar, en ziet ze na een halve minuut weer verdwijnen. No big deal.
Anderhalve week geleden, op een late zaterdagmorgen, stond ik in een Utrechts theater. Ik was uitgenodigd om te komen praten over smartphoneverslaving en infobesitas, en stond drie kwartier op een podium tegenover 130 opgeruimde vrouwen. Heerlijk. Maar dat lekkere gevoel is niet altijd zo vanzelfsprekend geweest: nog maar enkele jaren geleden durfde ik niet te spreken in het openbaar. Het idee alléén al maakte me hysterisch onrustig en doodsbang, dus ik heb er altijd met een grote boog om heen gelopen. Misschien ben je benieuwd wat er veranderd is, en hoe ik ervoor zorgde dat ik geen zenuwen meer heb?
Om met dat laatste te beginnen: dat is niet het geval. Ik voel me bij dit soort gelegenheden nog steeds onrustig van tevoren. Alleen heb ik er op een nieuwe manier mee leren omgaan.
Strategieën om met iets engs om te gaan
Als iets ons eng of ingewikkeld lijkt, zijn er meestal twee keuzes: of we vermijden het, óf we ontwikkelen strategieën om ermee om te gaan. Dat eerste wilde ik niet, dus de voor de hand liggende stap was een cursus ‘Spontaan Spreken Voor Publiek’. Een goede voorbereiding geeft immers meer controle, en oefening baart kunst. Daarnaast kun je voor een betere prestatie ook kijken naar je ademhaling, je kunt leren hoe je zelfverzekerd overkomt, interactieve trucjes inbouwen om het publiek voor je te winnen, en tal van boeken lezen die je op weg helpen de zenuwen de baas te worden. Opties genoeg dus.
Maar ik deed het allemaal niet.
Al vanaf het begin wist ik dat daar voor mij de oplossing niet lag. Intuïtief begreep ik dat het maskeren van het ongemakkelijke gevoel of het bouwen van een kunstmatige buffer van zelfvertrouwen, me niet wezenlijk zouden helpen. Dus mijn oplossing was veel en veel simpeler: ik deed niks. Ik opende mezelf slechts voor het gevoel van ongemak, en ontdekte dat het eigenlijk een heel logisch proces was, aangevoerd door mijn brein dat zich voorbereidde op een prestatie. Ik erkende het mooie van de onrustige energie, die me juist scherp en alert maakt. En uiteindelijk noemde ik het niet eens meer zenuwen, want zo zag ik het gewoon niet langer. Het was een gezonde aanloop naar een onbekende situatie.
Geen weerstand meer, maar nieuwsgierigheid
Mijn methode, die helemaal geen methode is maar slechts een inzicht, werkt altijd en overal, en bij alles. Ik maak me nooit meer druk om mijn emoties, of het nou gaat om zenuwen, boosheid, frustratie of verdriet. De hardnekkige weerstand en aandrang om te vluchten voor alles wat ongemakkelijk voelt, hebben inmiddels plaatsgemaakt voor nieuwsgierigheid. Dus als ik bang ben, blijf ik bij de angst, met open hart, zonder strategie om te ontsnappen, zonder het te willen onderdrukken. Als ik boos ben, ben ik boos, en zonder verhaal erbovenop (‘Dat had ze niet moeten doen, het is altijd hetzelfde liedje met haar, en trouwens: de hele wereld denkt alleen maar aan zichzelf en ik maar mijn best doen, wie houd ik eigenlijk voor de gek!’), is dat binnen een halve minuut, hooguit, weer min of meer voorbij. Niet anders werkt het bij frustratie, irritatie, jaloezie, of gêne: het komt, wordt ervaren, en verdwijnt weer. No big deal.
Al die dingen waar we uit gewoonte voor wegrennen, maken we juist alleen maar groter, sterker, enger. We blazen kleine gevoelens op tot angstaanjagend wervelende stormen, die ons verlammen en van een belangrijk deel van onze levenslust beroven. Het is een van de ongelukkige, onbewuste en onschuldige automatismen die we bijna allemaal kennen, en die alles veel ingewikkelder maken dan noodzakelijk is. Alsof het continu om leven en dood gaat, alsof we non-stop onder een reusachtig zwaard van Damocles heen en weer moeten rennen. Veel gedoe, weinig wol. Ook al voelt het soms totaal overweldigend.
Zelfvervullende voorspellingen
Om het nog wat lastiger te maken: een van de dingen waar we als mens heel erg aan en onder lijden, is het idee dat onze gevoelens en gedachten over aanstaande situaties, een zekere voorspellende waarde hebben. Dus we voelen ons ongemakkelijk, en denken dat het iets zegt over wat ons te wachten staat. En dat is ook zo, maar dan alléén omdat we het over onszelf afroepen. Want hoe meer je je druk maakt om iets, hoe meer stress je ervaart, en hoe lastiger het wordt. Zo simpel is het. Dit is de belangrijkste reden dat onze angsten regelmatig waarheid worden: het zijn zelfvervullende voorspellingen. We maken ons nét zolang druk tot we krijgen waar we voor vreesden.
Met oprechte nieuwsgierigheid voor alles wat je voelt, is dat verleden tijd. Probeer maar.
