Verhuizen of niet? Kinderen of niet? Welke studie moet je kiezen, filosofie of rechten? Het zijn voorbeelden van lastige keuzes: je moet kiezen tussen twee dingen die je niet echt kunt vergelijken en hoe lang je er ook van wakker ligt, je komt er niet uit. De Amerikaanse filosofe Ruth Chang maakte er een studie van en stelt een manier voor om de keuze gemakkelijker te maken: kijk niet naar argumenten, maar naar waarden. En ja, dat helpt!
Hoe maak je een keuze? Soms is het gemakkelijk. Je maakt een lijst voor- en nadelen van beide opties, en voila, de ene lijst is langer dan de andere en je weet wat je te doen staat. Maar bij lastige keuzes werk die aanpak niet. Want hoe kun je, we noemen maar wat, een studie filosofie vergelijken met een studie rechten? Of de keuze tussen persoon A of persoon B om je leven mee te delen? Of tussen wel of geen kinderen willen krijgen? Er ís dan geen duidelijke ‘goede’ beslissing, voor allebei valt evenveel te zeggen. De twee opties zijn gelijkwaardig, maar de argumenten voor of tegen zijn anders. Hoe kies je dan?
Jij bepaalt wat bij je past
Als je er niet uitkomt, is de verleiding groot om dan maar de ‘veiligste’ optie te kiezen. Dat gold ook voor Ruth Chang, toen ze moest kiezen tussen de studies filosofie en rechten. Ze komt uit een gezin waar ze het niet breed hadden en ze koos aanvankelijk rechten omdat die studie de meeste kans gaf op een goede baan. Het was de verstandigste keuze, maar was ze er gelukkig mee? Nee. Uiteindelijk stapte ze toch over naar filosofie, want als jurist verdiende ze misschien wel meer, maar ‘jurist’ was niet wie ze wilde zijn. En in dat laatste zit de sleutel bij het nemen van een moeilijke beslissing: het gaat om de keuze die past bij wie je bent, en bij je idee over wie je in de toekomst wilt zijn.
Welke waarde kies je?
Dat is nu ook net het mooie van die moeilijke keuzes, zegt Chang in haar TED-talk over het onderwerp. Een lastige keuze is een kruispunt in je leven waar niet de buitenwereld of de omstandigheden bepalen wat goed is om te doen (de argumenten voor beide keuzes zijn immers even sterk), maar waarin je zélf de doorslaggevende stem bent die bepaalt welke richting je leven uitgaat.
Blijf dus niet zoeken naar extra rationele argumenten, want dat maakt het vaak alleen maar lastiger. Onderzoek juist wat jouw eigen waarden en welke keuze daar het beste bij aansluit. Bij waarden kun je denken aan bijvoorbeeld zingeving, liefde, financiële zekerheid, persoonlijke groei, avontuur of verbinding met anderen. Bedenk welke waarden je kunt verbinden met de verschillende opties die voor je liggen en stel jezelf dan de vraag: waar sta jij achter? Waar wil je je mee verbinden? Wil jij straks de versie van jezelf zijn die koos voor optie A, of voor optie B?
De kans om te kiezen
Moeilijke keuzes bieden een prachtige gelegenheid om na te denken over onze waarden, over wie we zijn, waar we voor staan en over de persoon die we willen worden. Natuurlijk, lastige beslissingen kun je ook gewoon uit de weg gaan, maar dan ben je een ‘drifter’, je drijft mee met de stroom en je laat anderen het verhaal van je leven schrijven. Als je zelf kiest op basis van wat jij belangrijk vindt, schrijf je je eigen levensverhaal en geef je tegelijkertijd waarden een grotere rol in je leven. Voor spijt achteraf hoef je dan veel minder bang te zijn. Je krijgt geen spijt als je een besluit neemt op basis van de waarden die je belangrijk vindt. Daar sta je voor, ongeacht hoe het uitpakt.
Klein beginnen
Klinkt nog steeds lastig? Dan geldt: klein beginnen. Niet alle moeilijke beslissingen zijn levensveranderend en je bent de enige niet die eindeloos kan twijfelen tussen gerechten op een menukaart of de kleur van je sokken. Welke waarde ligt erachter? Ben je iemand die minder vlees wil eten en houdt van vrolijke kleuren? Dan wéét je wat je wilt kiezen. Hoe vaker je het doet, hoe beter je weet welke waarden voor jou belangrijk zijn, hoe gemakkelijker het wordt om te kiezen – ook bij de lastigste beslissingen.
Wat was de moeilijkste beslissing die jij hebt genomen? En hoe heb je uiteindelijk de knoop doorgehakt? Zou je het achteraf anders doen, of juist niet? Bekijk ter inspiratie bij het nemen van moeilijke beslissingen de Ted-lezing van Ruth Chang.
