De meeste vrouwen wordt aangeleerd aardig te blijven, drift te onderdrukken en zo een (valse) harmonie in stand te houden. Terwijl boosheid als basisemotie noodzakelijk is om grenzen aan te geven. Susan Smit vraagt zich af: wat doet dat met vrouwen? En: kun je leren om ‘gezond’ boos te zijn?
Vorige week ging er in de metro een man wijdbeens naast me zitten, terwijl er overal lege zitplaatsen waren. Ik maakte me klein, zoals ik gewend was, om zo min mogelijk lichamelijk contact te maken. Eigenlijk wilde ik weg, maar dat deed ik niet omdat dit voor de ander een ongemakkelijk moment zou opleveren. Tot ik dacht: maar ík voel me nu ongemakkelijk en is dat niet ook iets waard? Ik voelde me boos worden op de man die steeds meer ruimte innam en dat gaf me de kracht om aan te kondigen dat ik ergens anders ging zitten. Ik wurmde me langs hem heen en nam verderop plaats. Het stelde niets voor en toch voelde ik me, halverwege de veertig nog wel, een bevrijde vrouw. Eindelijk had ik korte metten gemaakt met mijn eigen plooibaarheid en angst om ‘lastig te zijn’.
Vrouwen zijn hysterisch
Van oudsher wordt het uiten van boosheid bij een vrouw minder geaccepteerd dan bij een man. Een ‘furie’ is niet alleen een ‘boze vrouw’, maar ook een ‘boosaardige vrouw’, terwijl dat toch echt twee verschillende dingen zijn. Er was een tijd dat boos zijn als zo onvrouwelijk en onnatuurlijk werd beschouwd dat je als vrouw de diagnose ‘zenuwziek’ kon krijgen. Hysterie, het verlies van zelfbeheersing, komt van het Oudgriekse hystera en betekent ‘baarmoeder’. Er werd gedacht dat woede bij vrouwen werd veroorzaakt door een onregelmatige bloedstroom van de baarmoeder naar de hersenen. Hysterica’s moesten worden behandeld en soms zelfs opgesloten.
Bij mannen vinden we een zeker agressieniveau sneller acceptabel, omdat dit hoort bij hun traditionele taak van beschermer en jager. Jongens vertonen gezond gedrag als ze vechten, terwijl vooral meisjes wordt aangeleerd om hun woede te onderdrukken en zo lang mogelijk aardig en beleefd te blijven. Zij worden geprezen om hun inschikkelijkheid en berispt om het laten horen van een krachtig ‘nee’ tegen wat verkeerd aanvoelt. Beheers je, krijgen meisjes en jonge vrouwen nog steeds vaak te horen, pas je aan. Laat je niet kennen. Houd je aan de sociale code: zorg dat niemand zich ongemakkelijk voelt. Zo zijn schrikbarend veel vrouwen huiverig geworden voor hun eigen boosheid. Ze hebben geleerd hun eigen woede te wantrouwen en verbergen. Gevolg: ze zijn agressiegeremd, slaan al die onderdrukte woede op in het lichaam en verliezen een antenne voor wanneer hun grenzen worden overschreden.
Alles onder controle
In deze tijd waarin persoonlijke en spirituele ontwikkeling op waarde worden geschat, is het taboe op boosheid alleen maar groter geworden. We vinden dat we alles rimpelloos moeten kunnen incasseren en accepteren. ‘Accept the things you cannot change‘, wordt er gezegd, ‘laat het los‘ en ‘elke minuut dat je boos bent, verlies je 60 seconden geluk‘. Boosheid is voor mensen die deze inferieure emotie nog niet de baas zijn. Het onmiddellijk ‘mentaliseren’ van gevoel is niet slim of bevrijdend, ook niet als het in een psychologisch of spiritueel sausje wordt gedrenkt. Het is gewoon een nieuwe strategie om onwelgevallige gevoelens onder controle te krijgen, ditmaal met het verstand en een paar hapklare spreuken als wondermiddel.
Basisemotie
Toegegeven, woede kan behoorlijk lelijk zijn. Het kan je doen briesen en doen schoppen tegen prullenbakken, het doet je rood aanlopen en gemene dingen brullen. Ooit heb ik in opperste boosheid een ex-partner in zijn arm gebeten (niet tot bloedens toe, wil ik hier graag bij vermelden, maar er was wel een tandafdruk te zien). Woede ziet eruit als het tegenovergestelde van sereen en wijs. Dus je zou zomaar kunnen denken dat het in de ban moet, wil je ooit verlicht raken en gelukkig zijn. Het tegendeel is waar: boosheid is een van de vier basisemoties van de mens die gevoeld en geuit moet worden. Ook ergernis, verontwaardiging, irritatie, frustratie en woede vallen onder deze basisemotie.
Boosheid is de drijvende kracht achter het bewaken van je grenzen, het beschermen van je integriteit en het onderscheid maken tussen wat juist en niet juist is. Oorspronkelijk heeft boosheid een beschermende functie tegen een mogelijke bedreiging; je lichaam reageert direct op een situatie die bedreigend of stressvol voelt. Het lichaam maakt adrenaline aan die het mogelijk maakt om te vechten, te vluchten of te verstarren. Boosheid voedt jou met een roodgloeiende energie die groter is dan je verlegenheid, angst en bescheidenheid bij elkaar en laat je met de vuist op tafel slaan en in verzet komen.
De furie in jou
De furie in je behartigt jouw belangen. Boosheid is een kracht, een grote sterke vriendin die naast je gaat staan en die jou doet voelen waar je grenzen liggen en helpt om die te bewaken. Boosheid is een soort vuur dat in je ontstoken wordt, die jou van een vlammende energie voorziet om voor jezelf op te komen. Dat is soms nodig in het leven. De eerste feministen (suffragettes) waren woedend, de eerste vakbondsleiders waren ziedend, Martin Luther King was razend, de vrouwen achter de #MeToobeweging waren furieus. Het vuur van boosheid geeft kracht en moed om dingen die scheef zitten aan te kaarten en in beweging te krijgen.
Meer weten?
Dit artikel is een fragment uit ‘De kracht van boosheid’. Het hele artikel lees je in Happinez ‘Kom in je kracht’. Bestel dit nummer nu zonder verzendkosten in de Happinez webshop.
