Dot geeft deze week advies aan Teruggetrokkene, die haar spirituele zoektocht soms maar moeilijk en eenzaam vindt. Ze moedigt haar aan de kracht van het whatevs-moment te ontdekken. “Wakker zijn is veel leuker dan je misschien denkt – dat is misschien wel het allerbest bewaarde geheim van welke traditie dan ook.”
Lieve Dot,
Een aantal maanden stage voor mijn studie in Nepal heeft 6 jaar geleden mijn leven omgegooid. Op een radicale manier kwam ik in aanraking met hevige armoede, (mijn angst voor de) dood, onrechtvaardigheid en mijn eigen kwetsbaarheid als mens. Twee jaar nadat ik terug was leidde dit ertoe dat ik overspannen werd, grote angsten had en enorme moeite had om de grote onrechtvaardigheid die ik aan den lijve had ondervonden een plekje te geven. Door een super psycholoog en de ontdekking van vipassana-meditatie vond ik mezelf, dacht ik, terug.
De laatste tijd merk ik echt dat ik steeds meer bijna alles in het leven uiteindelijk zinloos vind. Alles behalve misschien meditatie en mij verdiepen in Boeddhisme. Om te zien wat er écht is, de dingen zien zoals ze zijn, geeft mij voldoening en betekenis, in de kleinste dingen. Ik vind weinig aansluiting bij leeftijdgenoten (eind twintig, begin dertig) die druk zijn met trouwen, kinderen, huizen kopen, festivals en concerten bezoeken en naar borrels en partijtjes gaan. Liever duik ik in een boek, wandel ik in het bos, zit ik op mijn meditatie kussen, ben ik alleen, doe ik een retraite week(end). Soms spreek ik af met een vriend(in), eten we samen. Of heel soms ga ik naar de bios, de sauna, theater, uit eten of een museum. Daar geniet ik dan ook echt van. En ik heb mijn eigen lieve vriend met wie ik een heel betekenisvolle en diepe uitwisseling en verbinding heb. Maar ik ben er ook alert op dat ik genoeg slaap en voldoende ontspanning heb (wat ik vind door vaak alleen te zijn), omdat ik bang ben dat “de dingen” mij teveel worden, zoals toen in en na Nepal.
Als jong kind was ik al graag alleen, bezig met de dood en introvert, maar ik heb het gevoel dat de balans zoek is. Ik maak mij zorgen om mijn gebrek aan zin zien in het grotere geheel van het leven, om mijn vaak alleen-zijn, om het gebrek aan behoefte aan sociale contacten en vrienden zien (ik heb een goede vriendin in Londen met wie ik eens per twee maanden Skype, een goede vriend die ik al 18 jaar ken maar weinig kwijt kan over mijn spirituele leven, twee vrienden die ik een keer in de twee maanden zie, een vriend die ik elke maand zie voor iets oppervlakkig-gezelligs; en natuurlijk mijn eigen hele lieve vriend), en om mijn sombere (realistische?) blik.
Ik merk de laatste tijd ook een grote behoefte mij te verdiepen in wat het betekent om dood te zijn en om mijn eigen angst voor de dood te onderzoeken (wat geenszins betekent dat ik erover denk een einde aan mijn leven te maken, dat vind ik veel te eng ;-)! ). Ook ben ik steeds vaker angstig; niet voor iets specifieks maar een heftige ongerichte angst waarbij ik het idee heb dat mijn keel dichtgedrukt wordt en ik soms bijna moet kokhalzen. Ik heb hierbij hulp van een hypnotherapeut. Ik denk dat dit misschien een fase is (binnen Vipassana wel ’the Dark Night of the Soul’ genoemd waarin veel verwarring en zinloosheid kenmerken zijn), maar ik weet het ook niet. Ik weet wel dat ik dit alles ongelooflijk moeilijk en eenzaam vind en graag enige (om in meditatie-termijn te blijven 🙂 ) verlichting vind. Graag hoor ik hoe jij hier naar kijkt en wat je mij kan adviseren.
Lieve groet,
Een Teruggetrokkene
Lieve Teruggetrokkene,
Waarschijnlijk komt het doordat je brief me in boeddhistische stemming heeft gebracht, maar ik zie best wat parallellen tussen jouw verhaal en dat van Siddhartha Gautama, the artist formerly known as de Boeddha. De beschermde, bevoorrechte prins die ergens tussen de 5e of 4e eeuw voor onze Christelijke jaartelling werd geboren in het huidige Nepal waar jij zo’n band mee hebt. Hij trok er immers ook op uit in zijn twintiger jaren. Net als jij werd hij buiten de paleismuren geconfronteerd met Grote Zaken: armoede, dood en ziekte. Net als jij kon hij niet klakkeloos terug naar zijn oude leven. Hij ‘moest’ er iets mee zonder te weten precies wat, en dat moeten was zo belangrijk dat hij er zelfs zijn vrouw en kind voor achterliet. Wat misschien aangeeft dat jij je al helemaal niet druk hoeft maken of je wel genoeg in lijn loopt met je leeftijdsgenoten, maar dat terzijde.
Je bent ongetwijfeld bekend met dit verhaal, lieve Teruggetrokkene. Maar het is één van die verhalen die je volgens mij niet vaak genoeg kunt horen. Dus bear with me. Net als jij probeerde Siddhartha van alles. Vasten, extreme yoga, en de historische equivalent van hypnotherapie en psychotherapie, genoeg slapen, te weinig slapen, retraites, een abonnement op Happinez. Alles hielp een beetje, maar niets bracht hem het antwoord dat hij zocht. De zin en voldoening die jij ook aangeeft maar niet te kunnen vinden.
En dan volgt één van mijn favoriete momenten uit het hele canon van wijsheidstradities: hij gaf het een soort van op. Hij whatevs‘de zijn zoektocht, de soort stemming waarin ik me tegenwoordig kan voorstellen dat je een Netflix serie besluit te gaan bingewatchen. En wat bleek; het was precies dat opgeven dat uiteindelijk de sleutel bleek. Hij plofte neer onder een boom en was geïnspireerd door een ervaring uit zijn jeugd die hem werd gekenmerkt door een heel eenvoudig en diep soort geluk. Namelijk een moment waarop hij onder een boom zat aan de rand van de velden van zijn vader – de koning – en de landwerkers de oogst binnen zag halen. Het was (voor een prins in elk geval) geen bijzonder moment in de zin dat er iets speciaals gebeurde. Het was eerder een moment waarop zijn leven klopte. Zo’n moment die ik en jij lieve Teruggetrokkene, ook wel eens hebben gehad.
Zo herinner ik me een moment, ik moet een jaar of zeven zijn geweest, dat ik met mijn ouders en zus naar de kermis op de Maliebaan in Utrecht liep. Het was het begin van de zomer en natuurlijk was het een vreugdevol moment (vakantie, kermis, ouders bij elkaar, duh) maar het was zo indringend dat ik het nooit ben vergeten. Alsof het compleet was. Alsof ik op dat moment had kunnen sterven. Natuurlijk dacht ik dat niet letterlijk toentertijd, maar er was iets in de zachtheid van de lucht en de kleuren van mijn straat, in de aanwezigheid van mijn ouders en zus wat gewoon af was. Op een heel fundamenteel niveau.
Misschien is het interessant lieve Teruggetrokkene, om je ook zo’n moment voor de geest te halen. Een ogenblik waarop je niets anders nodig had. Van zo’n moment kan een enorme bezieling uitgaan, wat wel blijkt uit wat er vlak na Siddhartha’s whatevs hoofdstuk gebeurde. Geïnspireerd door dat moment ging hij namelijk wederom zitten onder een boom en deed precies wat hij als jonge jongen had gedaan. Namelijk niets bijzonders. En uit dat niets bijzonders doen is uiteindelijk de beoefening ontstaan die jij momenteel doet, lieve Teruggetrokkene, de vipassanameditatie.
Niets bijzonders doen bleek namelijk te werken, als we de overlevering moeten geloven. Je kunt het ‘de dingen zien zoals ze echt zijn’ noemen, ik zelf heb er meer aan als ik denk aan ‘niets bijzonders’. Maar dat is natuurlijk persoonlijk. En zoals je zelf al aangeeft ging die realisatie dat alles er al is (om het maar even samen te vatten) niet zonder slag of stoot, maar had de jonge Siddhartha nog een donker nachtje voor de boeg voordat jij zichzelf en de aard van dingen volledig realiseerde. Een nacht waarin hij behoorlijk werd geteisterd door zijn eigen angsten, agressie en vooral; zelftwijfel.
Zo ook jij bij tijden lieve Teruggetrokkene, als ik je brief lees. De manier waarop Siddhartha daarmee dealde was wat hem uiteindelijk ‘een ontwaakte’, een Boeddha maakte. Namelijk door al die aspecten – al die angsten, chaos, machteloosheid – te zien als een natuurlijk onderdeel van zijn geest, als projectie, zeggen de boeddhisten. Die enkel te verslaan zijn door ze niet proberen te verslaan. Door je innerlijke wildheid toe te laten maar niet noodzakelijk te geloven vind je, om jouw woord te gebruiken, verlichting.
Ik zie in jouw interesse in de dood en je geflirt met zinloosheid dan ook geen macabere schaduw, lieve Teruggetrokkene. In tegendeel; ik kan die niet onderscheiden van een zoektocht naar leven en zin. En als er één les is uit het leven van Siddhartha die me van toepassing lijkt op jouw verhaal, dan is het wel dat je volgens mij minder hard je best hoeft te doen. Minder hard hoeft te zoeken. Het is misschien wat eenvoudiger en dichterbij dan je al denkt. Laat je evenzeer inspireren door zijn whatevs moment als door de meditatie-instructie die je op je vipassana retraites krijgt. Misschien wel meer.
De manier waarop je het grotere geheel van je leven ziet is door alles onderdeel uit te laten maken van je leven. Door niets buiten te sluiten. Door niets als hoger of lagere bezigheid te zien. Je weekend retraite is even krachtig als op de wc zitten of een familiefeest induiken. Doe meer dingen die je leuk vindt. Zo simpel is het. Geef het net als Siddharta een beetje op, en laat je verrassen. En ik kan me niet meer voorstellen dat je welke ontmoeting daarna nog zal aanduiden als ‘oppervlakkig-gezellig’. Wakker zijn is veel leuker dan je misschien denkt – dat is misschien wel het allerbest bewaarde geheim van welke traditie dan ook.
Alle goeds,
Liefs
Dot
Wil je alle levensvragen en adviezen van Geertje nog eens nalezen? Het mooiste eerlijke en liefdevolle advies van Lieve Dot werd gebundeld in een boek, dat je hier kunt bestellen.
