Redacteuren van talkshows bellen mij en sommige schrijvende collega’s wel eens op met de vraag wat ons standpunt over een bepaalde kwestie is, ‘want we hebben nog iemand nodig die het ermee oneens is’.
Kort daarna volgt dan een telefoontje met de mededeling dat de mening niet krachtig genoeg is om tegenover de andere te zetten. Lees: de opvatting is te genuanceerd, en dat is maar ingewikkeld. Die avond kunnen we dan steevast iemand zien zitten die nooit te beroerd is om, lekker puntig en bout, een klip en klare mening te verkondigen.
We bevinden ons op het hoogtepunt van een ‘voor en tegen’–cultuur. Het publieke debat en de discussies op sociale media zijn gaan lijken op hanengevechten. Vooral hoog van de morele toren blazenden en ‘Maar dat mag je tegenwoordig niet meer zeggen’- types hebben het met elkaar aan de stok. Op Twitter worden berichten en reacties snel gezien in een kader van ‘voor’ of ‘tegen’, ‘eens’ of ‘oneens’, ‘goed’ of ‘fout’. Dat kader is veel te krap. Het kader ondermijnt elke spontaniteit, menselijke pluraliteit, verbinding. Het berooft ons van het vermogen te willen begrijpen, onszelf oprecht te uiten, tot elkaar te komen.
Een reactie hoeft niet alleen vanuit instemming of kritiek voort te komen, maar kan net zo goed vanuit nieuwsgierigheid of betrokkenheid ontstaan. Als mensen die ergens voorzichtig vraagtekens bij zetten worden afgedaan als ‘haters’ of ‘jaloerse trollen’, stopt elke uitwisseling. Als je mensen ontvolgt of laat vallen omdat ze iets geliked hebben wat jij niet liked of omdat ze op een partij stemmen waar jij niet op stemt, dan raken we allemaal opgesloten in onze eigen gevangenis vol medestanders die roepen naar de tegenstanders aan de andere kant, achter hun eigen tralies.
Een pleidooi voor een open dialoog
De dialoog is zoveel interessanter dan de discussie zoals die vandaag de dag gevoerd wordt. In een dialoog kun je iets ter overweging naar voren brengen. Iets delen met geen ander doel dan te delen. Iets tegenwerpen, beluisteren of bevragen. Het is een uitwisseling zonder intentie om te winnen of gehakt van de ander te maken. Het is een gesprek met ruimte voor beweging.
Ik zie een mooie toekomst voor de open dialoog. We snakken naar ‘Zo had ik het nog niet bekeken’, ‘Daar heb je een punt’ en ‘Ik zie het anders, maar ik begrijp je wel.’ We slaken een zucht van verlichting als we iets horen of lezen wat onderbouwd, genuanceerd, met kennis van zaken en niet-dwingend gebracht is. We laten de schouders zakken als iemand zonder oordeel of met een uitgesteld oordeel naar ons luistert.
Gelaagdheid boeit
De dingen gaan altijd in golven. Vanuit het extremisme en de polarisering waar we ons nu alweer jaren in begeven, ontstaat er geleidelijk meer behoefte aan nuancering. Ik kan het al voelen. ‘Voordien wordt een ommekeer altijd gezien als onmogelijk,’ zei Rosa Luxemburg, ‘nadien als onvermijdelijk.’ We worden de ‘like’-knop beu, let maar op. Na jaren van kaal dogmatisme gaan we gelaagdheid, tegenstrijdigheid en complexiteit weer vieren. Want het is niet het scherpe en rechtlijnige, maar het kronkelige en menselijke dat ons altijd weet te boeien en ontroeren.
Meer lezen?
- Een duik in het diepe: zo ga je om met angst
- Waarom echte goede raad uit het hart komt
- Concentreren is het nieuwe goud
