We leven in een tijd waarin opkomen voor de rechten van een groep waartoe jij niet behoort (qua huidskleur, geslacht, geaardheid) gewantrouwd wordt. Blijf weg van onze strijd, is steeds vaker de reactie. Je weet niet waar je het over hebt, want je bent bevoorrecht en moet je mond houden.
Terwijl: het gaat om je morele kompas, niet per se je eigen ervaringen. Ik heb ook geen ervaring met verkrachting, maar daar heb ik wel een mening over.
Als je alleen nog onrecht aan mag kaarten als je er zelf direct mee te maken hebt, wordt de wereld er niet beter en veiliger op. Het heeft niet mogen baten en er had nog veel meer gedaan kunnen worden, maar de Februaristaking in 1941 is een mooi voorbeeld van protest voor de rechten van een andere groep. Tienduizend Amsterdammers, mannen en vrouwen, legden het werk neer na de eerste razzia’s in Amsterdam waarbij hun Joodse stadsgenoten werden weggevoerd.
Identiteitspolitiek wordt het wel genoemd, dat alleen mogen handelen en spreken vanuit de sociale identiteit van de groep waarin je valt en vanuit de gedeelde ervaring van maatschappelijk onrecht. Als je het nog verder voert (en dat gebeurt al) zou een psychologe niet meer iets mogen beweren over depressie, omdat zijzelf nooit depressief is geweest. Een romanschrijver zou niet meer mogen schrijven vanuit het personage van een alleenstaande moeder, omdat hij een man is. Identiteitsdenken wijst elke empathie, kennis, ethiek en verbeeldingskracht af en reduceert mensen tot hun kenmerken: seksuele voorkeur, gender, etnische achtergrond, religieuze identiteit.
Het deelt mensen in groepen in, sluit mensen op in clubjes, zorgt voor afstand, werkt ‘alleen je eigen stoepje schoonvegen’ in de hand. Precies wat we niet willen, zou je denken. Het creëert allemaal microhokjes, terwijl het enige hokje ‘mens’ zou moeten zijn – opkomend voor elkaar, over en weer. Er worden misdaden tegen de menselijkheid, dieren en de aarde gepleegd en daar mogen we allemaal tegen vechten.
Het gaat pas mis met opkomen voor de rechten van anderen als het betuttelend of aanmatigend is, als iemand denkt dat hij beter weet dan de ander wat goed voor hem is, als er vrijblijvend iets geroepen wordt omdat het zo goed klinkt. Als iemand zich als een weldoener presenteert, terwijl hij zich niet werkelijk uitspreekt tegen het systeem dat zijn bevoorrechte positie in stand houdt. Ik voel die wrevel ook soms, bijvoorbeeld als mensen die normaal gesproken helemaal niet zo tolerant zijn de Gay Pride gebruiken als hun foute feestje.
Laten we alert zijn op mensen die graag ‘woke’ gevonden willen worden (ja, ik weet eindelijk wat dat betekent: bewust van allerlei misstanden) en verder geen werkelijke verbondenheid tonen met waar ze zich over uitspreken. Op dat soort opportunisme zit niemand te wachten. Maar laten we nooit wantrouwen wat ons allemaal verbindt: wellevendheid, medemenselijkheid, altruïsme, je kunnen verplaatsen in een ander – dwars door alle hokjes heen, net zolang tot de hokjes omvallen en we allemaal vrij rond kunnen lopen.
Meer lezen?
- Susan Smit over regeltjes en uitzonderingen
- Susan Smit schreef een brief aan een ‘zelfschaver’
- Verlies je niet in een droombeeld van de liefde
