Wie in contact staat met de natuur kan de vele wijsheden ontdekken die ze te bieden heeft. Zo kunnen we veel leren van het ritme van de natuur en haar zelfhelende vermogen. Herborist Lisette Kreischer roept op om weer actief te verbinden met de natuur, door te ervaren, voelen en écht verbinding te maken.
De vier jaargetijden
In ieder seizoen bloeit en groeit er wel iets, ook in de seizoenen waarin de natuur minder ‘vruchtbaar’ lijkt, zoals de herfst of de winter. Het ritme van de jaargetijden speelt ook een belangrijke rol voor planten en bomen om tot vruchten te komen. Zonder de prachtige bloesem in de lente en de zonnekracht in de zomer kan de kersenboom immers geen kersen produceren. Tegelijkertijd heeft de natuur de herfst en winter nodig om te resetten.
Verbinding maken
Om verbinding te maken met het ritme van de natuur is het daarom belangrijk om niet alleen te focussen op de periode van bloei, maar juist ook de momenten van loslaten en leegte te onderzoeken. Hoe ziet de den eruit in de winter? Hoe verschilt de den van een spar? En wat zijn de specifieke kenmerken van deze boom?
In samenwerking met Lisette Kreischer lichten we drie bomen uit met kenmerken die je door alle seizoenen heen kunt volgen en ervaren: maak kennis met de witte paardenkastanje, de vlier en de den.
Witte paardenkastanje
Latijnse naam: Aesculus hippocastanum
Wanneer je de witte paardenkastanje bewondert zie je wellicht kracht, stevigheid en begrenzing, maar ook vitaliteit, elegantie en verfijning. Zo teder als ze is in het voorjaar met haar zachte mooie bloesem die fier omhoog wijzen, zo begrenzend is ze in het najaar met harde, stekelige groene bolsters die ze op de aarde laat vallen. Fijn- en grofstoffelijk. Hemels en aards. Een boom met ogenschijnlijk zoveel tegenstelling heeft de gave om ons harmonie te brengen.
In de kruidengeneeskunde zien we dat terug doordat ze kan versterken, maar ook verzachten door te ontkrampen. Ze kan doorstroming bevorderen, maar ook bloeden helpen stelpen.
Kenmerken en gebruik
Te herkennen aan:
Vaak een grote, hoge boom met stevige bast en bolvormige kroon. Bij jonge bomen is de bast vaak wat groenig, maar bij het ouder worden vertoont het een bijzonder schilferig karakter. De bladeren staan tegenover elkaar en het gehele blad bestaat uit zo’n 5 tot 7 deelblaadjes in waaiervorm. De prachtige bloemetjes staan rechtop in de vorm van een soort kaars of pluim. Ze zijn wit met in het begin een gele kern dat tijdens de bloei transformeert in roze.
Het zaad zijn de bekende bruine kastanjes met witte vlek die je als kind (en hopelijk nog altijd!) verzamelde in het bos. Ze komen omarmd door hun bescherming, die groene bolster rijk aan stekels. Stekels die lijken te zeggen: let op, hier zijn we, ga zorgvuldig met ons om. Dus dat zullen we dan ook maar doen.
Gebruik:
Van de bloemetjes kan thee gezet worden. Tinctuur wordt getrokken van de kastanjes, bolsters en/of bast. Van de kastanjes kun je wasmiddel maken. Ook kan er zalf van worden gemaakt voor bijvoorbeeld winterhanden. Verder zijn ze niet eetbaar voor ons, maar wel leuk. Je kunt er bijvoorbeeld mooie kransen van maken.
Uitnodiging:
Leer de witte paardenkastanje kennen. Zoek haar op, door het jaar heen. Lees over haar. Begroet haar als een vriend. Zet eens thee van haar bloemrijke kaarsen in het voorjaar en verzamel wat kastanjes in het najaar. Volg haar in tak en in blad en zie haar schoonheid in ieder seizoen.
(Let op: De tamme kastanje is een heel andere boom. Hiervan zijn de zaden wel eetbaar, heerlijk wanneer geroosterd.)
Vlier
Latijnse naam: Sambucus nigra
De vlier werd in vroegere tijden ook wel ‘apotheker van het volk’ genoemd vanwege de vele geneeskrachtige eigenschappen van deze struik. Niet voor niets werd de vlier als heilig beschouwd en nam men uit respect zijn hoed voor haar af. De crèmekleurige en aromatische bloesems ontluiken in de lente en de diep paarsrode, bijna zwarte bessen schitteren in de nazomer en begin herfst – precies de periode waarin velen van ons met griepachtige aandoeningen kampen. Moeder Natuur weet wat goed voor ons is!
Ook in de vlier vinden we tegenstellingen die ons op weg helpen naar harmonie: in het voorjaar oogt zij frivool, zacht en vriendelijk. Aan het begin van de herfst en in de winter straalt ze een andere energie uit. Dan toont zij zeer donkere, bijna zwarte bessen die wat treurig hangen aan haar takken en dringt de grove takkenstructuur en geleefde bast door. We kunnen hieruit leren dat de vlier geeft wat nodig is. Voel je je wat starrig en vastzitten? Dan kan ze je helpen verzachten. Heb je het gevoel dat je te zacht en meegaand bent? Dan kan de vlier je helpen versterken.
Foto: Lisette Kreischer voor The Plant Pharmacy
Kenmerken en gebruik
Te herkennen aan:
Een sterk gegroefde bast, die wanneer jong een duidelijke herkenbare tekening heeft: alsof er spikkels opzitten. De samengestelde bladeren staan tegenover elkaar. De bloemschermen zijn roomkleurig en hebben een indringende, specifieke geur. De bessen verschijnen in de nazomer en zijn diep paarsrood, bijna zwart.
Gebruik:
Van de bloesem wordt tinctuur en thee gemaakt. Van de bes wordt vooral sap en siroop gemaakt. Vermijd pitten en takjes. Ook het blad is niet eetbaar.
Uitnodiging:
Volg vlier door het jaar heen. Zeg eens hallo tegen haar. Stel de vraag, zachtjes en liefdevol: wat kan ik voor jou doen? En wie weet hoor je haar antwoord.
Den
Latijnse naam: Pinus sylvestris
De den is een echte ‘solar’-boom: een boom die sterk gericht is op licht en zon. Al van oudsher wordt zij gezien als brenger van licht en leven gedurende de donkerste dagen van het jaar. Dit is tevens de tijd wanneer de luchtwegen het zwaar kunnen hebben vanwege de straffe kou en noordoostenwind en wanneer de mens de neiging kan hebben om zich naar binnen te keren.
Tegelijkertijd behoeft de den heel weinig en kan zij op zeer barre grond hoog naar de hemel reiken. Ze is zuiver in haar boodschap terwijl ze weinig terugverlangt. En ze geeft ons veel, heel veel. Als trouwe ‘evergreen’, die ons ieder seizoen voorziet van groen en geur, laat ze zien dat er iets is dat nooit verloren gaat. Wat dat precies betekent kunnen we ontdekken door een relatie met haar op te bouwen en te leren luisteren naar haar boodschap. Daarnaast is ze ook nog geneeskrachtig. De grove den kan zuiverend werken, overtollig slijm oplossen en de borst openen. Wat een trouwe bondgenoot.
Foto: Lisette Kreischer voor The Plant Pharmacy
Kenmerken en gebruik
Te herkennen aan:
De prachtige warme, roodbruine schors. De naalden staan fier omhoog en zijn zo’n vijf centimeter. Je herkent een den doordat de naalden per twee uit een punt op de tak komen, in plaats van één, zoals bij een spar en legio bij de lariks. En natuurlijk kan de karakteristieke geur niet achterblijven. Daardoor weet je meteen dat er dennen in je omgeving zijn; je wordt omarmd door een zoete, zwoele, aromatische geur. Onmiskenbaar!
Gebruik:
Van de knoppen (jonge uitlopers) en dennennaalden kan thee en siroop gemaakt worden. Van de knoppen wordt tinctuur getrokken. Deze zijn ook heerlijk om een tijdje in rietsuiker te laten staan. Dat levert een hemelse dennenstroop op. Eveneens geldt dat voor de jonge, groene dennenappels, welke ook goed te trekken zijn in alcohol.
Uitnodiging:
Ze mag dan wellicht weinig van ons terug verwachten, het minste wat we haar kunnen geven is onze aandacht. Dus laten we haar als bosparel erkennen, haar even een aai geven over die prachtige bast en zeggen: ‘ik zie jou, dankjewel dat je er bent.’
Belangrijke richtlijnen voor zelf oogsten
• Weet van tevoren 100% zeker wat je oogst. Sommige planten lijken enorm op elkaar, terwijl de ene eetbaar of geneeskrachtig is en de andere giftig.
• Weet waar je oogst en of het is toegestaan. Vraag om toestemming als je twijfelt.
• Zoek een relatief schone plek op. Vermijdt oogsten direct naast een drukke snelweg, van vervuilde grond en in met pesticiden besproeide gebieden. Heb je een bos achter je huis? Lucky you! Als de plek schoon genoeg is (bijvoorbeeld in je tuin), maar je weet niet zeker of een hond of kat het gebied als toilet heeft gebruikt, laat de kruiden dan even weken in wat water met azijn. Spoel voor gebruik af. Onderzoek ook altijd of er meer van de plant is. Zo ja, oogst met mate, nooit meer dan 10% van een plant en verspreid je oogst.
Wil je een hele plant oogsten omdat je alle delen wilt gebruiken? Observeer dan eerst of ze omringd wordt met soortgenoten. Staan die er niet en vind je maar één exemplaar? Lekker laten staan. Een enkele vlier in het park kan dan gewoon vlierbloesems produceren en daarmee in het najaar bessen voor de vogels en zaad voor voortplanting.
• Oogst alleen van gezonde planten en uitsluitend de goed uitziende bladeren en bloemen.
• Ga zorgzaam om met de natuur. Let op waar je loopt. Wees respectvol. Ga voorzichtig te werk en beschadig zo weinig mogelijk. Let op de beestjes. Laat die spin zitten of verplaats hem. Dit geldt ook bij oogsten in je eigen tuin. Laat wat je hebt geoogst even liggen, zodat eventuele bewoners er zelf uit kunnen kruipen op zoek naar een nieuw onderkomen, of help ze een handje door ze voorzichtig over te zetten op een andere plant.
• Voel eerbied en vraag toestemming. Je neemt van een levend wezen. We kunnen het wezen innerlijk om toestemming vragen. Gewoon even een momentje van aftasten of het ok is wat je gaat doen. Is het nee? Dan ga je naar huis. Is het ja, oogst zorgvuldig, wees dankbaar en kijk of je wat terug kan geven.
De plantaardige wandeling
Zou je graag onder begeleiding kennis willen maken met de geneeskracht van bomen en planten? Lisette Kreischer organiseert De Plantaardige wandeling, waarin ze je meeneemt aan de hand en je samen met haar de drempel overstapt van de groene wereld. ‘De groene wereld die vanaf geboorte er voor je was, je omarmde, je droeg of je het nou wist of niet. Ze is er altijd geweest deze wereld, aan je zijde, wachtend op een liefdevolle groet. Die groet bied je, samen. Plant voor plant, boom voor boom. Zodat jij al snuffelend en ontdekkend je eigen vriendschappen kunt leren sluiten. Deze vriendschappen en deze wereld zijn namelijk niet ver weg, ze zijn niet daarbuiten, ze zitten al in je hart, vanaf je eerste ademteug.’
De Plantaardige wandeling is het hele jaar door te boeken en is in de wintermaanden een wandeling langs de ‘evergreens’.
Over Lisette Kreischer
Lisette Kreischer is een gepassioneerde en creatieve activist voor Moeder Aarde en de meer dan menselijke wereld. Ook is zij herborist, stylist, fotograaf en auteur van meer dan tien vegan kookboeken, waaronder het kruidenboek The Plant Pharmacy. Door het jaar heen verzorgt zij De Plantaardige Wandeling.
