Waarschijnlijk ben je opgegroeid met heksen in sprookjes en ken je nauwelijks details van de heksenjachten, omdat deze in onze geschiedenisboeken nauwelijks aandacht krijgen. De laatste jaren is dat aan het veranderen.
Misschien begin je te ontdekken dat er vóór het christendom in Europa een natuurreligie was waarin vrouwen, natuur, de wijsheid van het lichaam en het mystieke een belangrijke rol hadden. En dat de heksenvervolgingen eigenlijk vrouwenvervolgingen waren waarbij kennis van de helende natuur en intuïtieve gaven verdacht werden gemaakt.
Wat was de heksenvervolging?
De heksenvervolging strekte zich in Europa uit van de vijftiende tot en met de achttiende eeuw. Recente schattingen van het aantal ter dood gebrachte ‘heksen’ lopen uiteen van vijftig- tot honderdduizend, nog zonder de slachtoffers mee te rekenen die tijdens hun proces bezweken door marteling, verkrachting of de slechte omstandigheden waaronder ze gevangenzaten. Of zij die verdronken tijdens de waterproef. Ruim 85 procent van de veroordeelden was vrouw. De mannen die ook werden geëxecuteerd, waren in veel gevallen echtgenoot van, kind van, of anderszins verwant aan een al veroordeelde vrouw.
Wie waren deze ‘heksen’?
De vrouwen die als heks werden aangewezen waren vaak alleenstaand, ongetrouwd of weduwe. Ongehoorzaam aan echtgenoot, meneer pastoor of plaatselijke machthebber. Eigenzinniger of losbandiger dan de Kerk gezond achtte. In hun eigen onderhoud voorzienend en bemiddeld genoeg om de schade van een zogenaamd betoverde, gestorven koe te ‘vergoeden’ en zo een heksenproces te voorkomen, waar het vaak precies om te doen was. Of juist erg arm en afhankelijk van aalmoezen, en daarom gemakkelijke zondebokken voor noodweer, misoogsten en ziektes. Ze waren vroedvrouwen, genezeressen, vrouwen met kennis van planten, wortels, paddenstoelen en kruiden, die uiteindelijk zijn verdreven uit hun beroepen ten behoeve van de opkomende medische professie, waarin alleen plek voor mannen was. Ze waren gewezen minnaressen, verkrachte of bezwangerde vrouwen die uit de weg moesten worden geruimd. Ze waren buurvrouwen die geen blad voor de mond namen en een ruzie niet uit de weg gingen. Ze waren lastige vrouwen.
Witte bloemen voor een heksenmonument
Witte bloemen staan symbool voor zuiverheid, onschuld en het vrouwelijke aspect in ieder mens. De bloemen werden op 3 juni 2023 gelegd om alle onschuldige vrouwen, kinderen en mannen die door een heksenproces de dood hebben gevonden of schade hebben opgelopen te gedenken en te eren. In Oudewater, waar nooit heksen zijn geëxecuteerd, alleen gewogen en vervolgens altijd vrijgesproken (als enige plek in Europa), werden alle Nederlandse slachtoffers herdacht. De herdenking was, op alle niveaus, een poging tot heling van het collectieve en intergenerationele trauma van heksenvervolging, zodat het heden en de toekomst er niet langer mee worden belast. De herdenking wil de weg vrijmaken om alles wat door de heksenvervolgingen is onderdrukt, verdacht gemaakt en afgestraft te laten terugstromen in de wereld van nu, die dat zo hard nodig heeft. De bloemenleggingen willen bijdragen aan eerbied voor en kennis van de natuur en de terugkeer van wat vaak wordt gezien als ‘vrouwelijke’ waarden: het luisterende, zoekende, zachte, intuïtieve, kwetsbare element in mannen, vrouwen en alles ertussenin in onze samenleving.
Het is tijd.
Benieuwd naar meer?
- Op 1 juni verscheen ‘Heksenmonument’, Lebowski, met bijdragen van onder andere Arthur Japin en Manon Uphoff. Een deel van de opbrengst gaat naar de stichting.
- ‘De wijsheid van de heks’, Susan Smit, Lebowski, met de oude kennis die lang verdacht is gemaakt en die we weer terugvinden.
- Op www.nationaalheksenmonument.nl kun je doneren voor een op te richten heksenmonument.
Meer lezen over heksen?
Zo vind je de heks in jezelf.
