De waarheid zeggen… Natuurlijk! Eerlijkheid is een spirituele eigenschap. Maar zeggen wat je denkt, kan ook bot en liefdeloos overkomen. Hoe moet het dan?
Uit een psychologisch onderzoek in Engeland bleek dat één op de vier vrouwen weleens tegen een vriendin zegt dat een kledingstuk heel goed staat, terwijl ze dat in werkelijkheid helemaal niet vindt. En een op de acht vrouwen raadt hun vriendin weleens een aankoop af, terwijl ze het in haar hart wel mooi vindt. Zou het een vorm van tact zijn, om vriendin’s zelfvertrouwen niet aan te tasten? Nee, de onderzoekers concludeerden dat het meestal een vorm van competitie is. En volgens datzelfde Engelse onderzoek gelooft bijna tweederde niet zo erg in de eerlijkheid van hun vriendinnen. Is dat niet schokkend?
Een beetje oneerlijkheid
De vraag is of het kan, of het menselijkerwijs mogelijk is om altijd de waarheid te zeggen en tegelijkertijd altijd vriendelijk en behulpzaam te zijn, en diep en altruïstisch. Want hoe je het ook wendt of keert, een beetje oneerlijkheid is in onze levens verweven.
Ruim 70 procent van alle mensen geeft toe regelmatig te liegen, blijkt uit psychologisch onderzoek. (En die andere 30 procent, zijn dat mensen die nooit liegen? Of liegen ze dat?) De schattingen lopen per onderzoek uiteen van gemiddeld eenmaal per dag tot bijna drie keer per tien minuten dat je aan het woord bent. Met andere woorden: je kunt wel vinden dat we de waarheid zouden moeten zeggen, maar hoe realistisch is dat? Misschien kunnen we beter een beetje bescheiden zijn over onze eigen waarachtigheid.
Volgende vraag: hoe erg is het? Hoe zou het zijn als iedereen elkaar voortdurend de waarheid zei? Stel je voor dat onze hoofden van glas waren en dat je elke gedachte en elke emotie die mensen hadden, zó door het glas heen kon zien. Wat een brute wereld zou dat opleveren..! Je kunt in een opwelling van irritatie best eens iets lelijks denken over de persoon van wie je veel houdt. Maar hoe serieus meen je dat? Het volgende moment heb je alweer spijt van die gedachte en ben je blij dat je hem niet hebt uitgesproken.
Leugentjes zijn als muurtjes
Leugentjes zijn niet fijn. Je bent er niet trots op, ze maken je minder nobel, minder fier. En elke leugen bouwt een muurtje tussen jou en de persoon tegen wie je liegt. Maar soms heb je die muurtjes nodig. De pijnlijke waarheid is: onze levens zijn gewoon te ingewikkeld, onze grenzen te dun, onze emoties te onbetrouwbaar, onze relaties te fragiel, ons ego te zwak om altijd alleen maar de waarheid te zeggen.
In het begin van zijn loopbaan als spiritueel leraar zei Barry Long vaak tegen zijn leerlingen: Be true to yourself. Wees altijd eerlijk tegenover jezelf, trouw aan jezelf. Maar later veranderde hij dat in: Be true to the situation. Kijk niet alleen naar jezelf, maar doe de hele situatie recht, reageer op wat er gebeurt met een helikopterview, betrek alle anderen er ook erbij. En dan komt tact toch weer om de hoek kijken.
Waarom liegen we?
Je liegt niet voor je lol (althans als je geen pathologische leugenaar bent, maar daar hebben we het hier niet over). De meest genoemde reden om oneerlijk te zijn voor vrouwen is: om de gevoelens van anderen te sparen. Voor mannen: om van het gedoe af te zijn dat je zou krijgen als je wel de waarheid zei. Dat klinkt alsof vrouwen uit liefde liegen en mannen voor hun eigen gemak, maar eigenlijk komt het op hetzelfde neer, toch? Als je iemands gevoelens niet spaart, krijg je vanzelf gedoe.
Onder die motieven, weten psychologen, ligt altijd een of andere vorm van angst. Of schaamte – ook een vorm van angst, als je het mij vraagt. Leugentjes om bestwil niet uitgezonderd. Je bent altijd ergens bang voor – op zijn minst ben je bang voor gedoe.
Liefde & liegen
De liefde dan. Voor je eigen lief hoef je toch niet bang te zijn? Plus: binnen een liefdesrelatie verzwakken leugens de band, dat staat vast.
Zullen we dan in onze intieme relaties tenminste eerlijk zijn? Gewoon onszelf zijn, van ons hart geen moordkuil maken, het achterste van onze tong laten zien? Geen muurtjes optrekken, niet bang zijn voor gedoe? Als ik hem vervelend vind met zijn claimgedrag, zijn slordigheid of zijn afwezigheid, dan zeg ik dat gewoon. Eh… Je kunt het proberen. Maar de kans is groot dat het meer donderwolken en bliksemschichten in je liefdesleven oplevert dan opklaringen.
Het punt is dat je nooit de volle waarheid kunt kennen over een ander mens. Wanneer je over iemand anders oordeelt, kún je nauwelijks eerlijk zijn: je kent hem of haar nooit honderd procent, zelfs al ben je al vele jaren samen – je oordeel kan nooit helemaal rechtvaardig zijn.
Hoe moet het dan?
Laat die ander maar zitten. Kijk naar jezelf.
De enige manier om eerlijk te zijn in een relatie is om kwetsbare ik-boodschappen te uiten. Dat houdt in: het helemaal bij jezelf houden. ‘Ik krijg het een beetje benauwd, ik ben bang dat ik mezelf kwijtraak,’ zeg je dan bijvoorbeeld. Of: ‘Ik voel me zo onbelangrijk in jouw ogen, ik ben bang dat je me niet goed genoeg vindt.’ Het zijn vrijwel altijd gevoelens waarvoor je je een beetje schaamt, maar ze geven wel waarachtige informatie over jezelf, een inkijkje in je ziel.
Met een beetje geluk reageert je partner met zijn eigen eerlijke en kwetsbare ik-boodschap. Dan heb je allebei de kans om je empathie te vergroten, verschillen te overbruggen. Kwetsbare ik-boodschappen sturen is oprecht zijn over jezelf. En dat is misschien wel de enige echte oprechtheid die we kunnen bereiken.
Meer lezen over liegen?
Leugens herkennen, hoe doe je dat? Deze trucs maken het makkelijker.
