Niet Mooi Genoeg worstelt deze week met haar lichaamsbeeld. Dot steekt hoog in en herinnert eraan hoe doodlopend de weg is van jezelf vergelijken met anderen. ‘Zo scheppen we constant een wereld van goed en slecht, rein en onrein, mooi en lelijk. In feite staat die wereld los van de dingen zelf. Het is een virtuele realiteit.’
Lieve Dot,
Het begon, nee, het werd gewoon veel erger door de vraag van mijn nicht aangaande haar tienerdochter. Die dochter is erg mollig en zij wilde weten wat daar aan te doen. Ze wist niet goed hoe dit aan te pakken. Ze wilde haar dochter niet kwetsen, niet beschadigen. Heel verstandig. Ze realiseerde zich dat haar dochter het niet makkelijk had met dat mollig zijn en vroeg zich vooral af of het verstandig zou zijn om haar op dieet te zetten.
Die vraag maakte een tsunami van gevoelens in mij los. Gevoelens, die ik al jaren probeer te onderdrukken en negeren, omdat ik toch niet weet wat er aan te doen. Haar dochter is inderdaad wel erg mollig – waarschijnlijk nog veel tienervet – maar beslist ook wel mooi. Ik zou denken dat komt wel goed. Maar waarom vroeg ze het aan mij ? Ja, ik ben wat ze dik noemen en ook nog eens niet mooi. Ik was op de middelbare school het type meisje dat door niemand gezien werd, behalve in negatieve vergelijking met de mooie meisjes.
Begrijp me goed. Ik ben geen zielenpiet: ik heb wel een leuke baan, ben actief in het kerk- en verenigingsleven in mijn dorp, heb een eigen huis, lees graag en ga door voor een verstandig mens. Misschien dat mijn nicht het daarom aan mij vroeg. Ik moet heel verbaasd hebben gekeken en heb iets gezegd van dat moet je mij niet vragen, dat weet ik niet. Daarna maakte ik me uit de voeten en heb haar verder vermeden.
Waar zij mij mee confronteerde was mijn verdriet? Boosheid? Onvermogen? Verwarring? Schaamte over wie ik ben? Hoe onthutsend is dit besef als gevolg van die onverwachte vraag. Sindsdien leef ik door op een soort van automatische piloot, maar ik voel dat er ergens een moerassig fundament in mij schuilt, dat ik al die tijd bewaakt hebt. Als het ware de gevangene en de bewaker tegelijk. Het klinkt vast dramatisch en ik hoop dat dit gevoel ook weer weggaat, dat ik mezelf in de hand kan houden, maar ik ben er niet zeker van of dat lukt. Laatst betrapte ik me erop dat ik mezelf nauwelijks meer durf te bekijken in een spiegel of etalageruit.
Natuurlijk loop ik in mijn hoofd ook de opties na: met mijn moeder en vriendinnen praten? Maar die komen ook nooit verder dan “je bent goed zoals je bent”. Proberen rigoureus af te vallen en desnoods mijn lippen laten opspuiten? Therapie? Ik weet het niet.
Lieve Dot, heb jij nog suggesties ?
Niet Mooi Genoeg
Lieve Niet Mooi Genoeg,
In de jaren zestig publiceerde de antropologe Mary Douglas een boek over reinheid en taboe. Het is me bijgebleven als één van de meest interessante studies van de menselijke geest. Alhoewel culturen er verschillende taboes op nahouden, ontdekte Douglas één rode lijn: waar groepen mensen samenkomen, ontwikkelen ze ideeën over wat schoon en wat vuil is. Schoon wordt vervolgens geassocieerd met veilig en vuil met gevaar. Fascinerend is dat iets pas vuil en gevaarlijk wordt als het buiten zijn originele context beweegt. Neem nu een haar. Een haar op mijn hoofd vind je waarschijnlijk prima, ongevaarlijk, mooi zelfs. Maar mijn haar in jouw doucheputje, of in je bietensalade met humus vind je waarschijnlijk onwenselijk of ronduit goor. Hetzelfde geldt voor bijna alle lichaamssappen, de bouwstenen voor taboes: huidcellen op je huid is okay, niet vastgekoekt aan de rand van je bad. Menstruatiebloed is prima zolang het in je baarmoeder blijft, in een dobberende tampon in de Middellandse zee is het een aanleiding om gillend het water uit te rennen – wat ik onlangs hoogstpersoonlijk deed. Douglas verlengde haar theorie ook naar religieuze voedselwetten, maar vooral dat directe niveau van poep, pies, sperma, you name it, is mij bijgebleven. Allemaal zaken waar geen probleem mee is, totdat het zich buiten zijn context begeeft. Matter out of place, noemde Douglas het.
Sindsdien kan ik nog steeds kokhalzen wanneer ik een haar van een vreemde tussen mijn tanden uit moet trekken of wanneer ik een afgeknipte teennagel onder mijn blote voet voel, maar het grote verschil is dat ik mezelf niet echt serieus meer kan nemen. Ik weet dat mijn walging het gevolg is van mijn gedachten, niet van de haar of teennagel zelf. Daar had ik immers geen enkel probleem mee, totdat ze hun eigenaar verlieten en door de wereld gingen reizen.
Ik neem dit inzicht heel serieus, lieve Niet Mooi Genoeg. Het bevat namelijk een wetmatigheid waarvan ik vermoed dat die voor alles geldt. Namelijk dat iets alleen maar een probleem kan worden in je hoofd. Lichaamsdelen, mensen, alle onderdelen van schepping zijn fundamenteel prima, totdat je ze omgeeft met een context die ze waarde toebedeeld – of afbreekt. Een andere manier om dit te zeggen is dat dingen pas hun waarde krijgen of verliezen zodra je ze gaat vergelijken. Zo scheppen we constant een wereld van goed en slecht, rein en onrein, mooi en lelijk. In feite staat die wereld los van de dingen zelf. Het is een virtuele realiteit.
Ik snap dat ik hoog insteek, lieve Niet Mooi Genoeg. Misschien komt dat omdat het heel verleidelijk is me aan te sluiten bij je moeder en vriendinnen en te zeggen dat je niets hoeft te veranderen aan hoe je eruit ziet. Maar je geeft zelf al aan dat dit niet echt helpt. Dus vandaar dat ik je uitnodig deze laag dieper te graven. Stel je eens voor dat je de enige mens op aarde was. Geen andere mensen, geen lichamen beschikbaar om je mee te vergelijken. Waarschijnlijk zou je tot dezelfde conclusie komen als ik; namelijk dat je perfect zou zijn. Magistraal.
Hopelijk kan je dat voelen. En pas wanneer de beelden van andere lichamen verschijnen bekruipt je weer dat oude idee dat je lelijk bent. Dat mechanisme vertelt je – net zoals Douglas’ theorie – dat oordeel pas ontstaat zodra je vergelijkt. Het heeft niets met je lichaam te maken. Niets. Wat ik je gun is dat je dit diep tot je door laat dringen. Je kunt wellicht niet helemaal ontsnappen aan deze culturele gewoontes, maar je kunt wel hun illusionaire aard doorzien. Net zoals ik gillend aan de volle tampon probeer te ontsnappen terwijl ik weet dat eigenlijk gek ben. Dat is een heel andere ervaring dan de volle tampon en diens eigenaar schuld toe te bedelen. Ik sta in beide gevallen misschien weer binnen no-time op het strand, maar het zijn twee verschillende werelden: één wereld is onschuldig en de andere is schuldig. Zo kan ik me voorstellen dat jij de volgende keer dat je naar je spiegelbeeld kijkt in de winkelruit, je misschien niet de vloedgolf van ideeën kunt tegenhouden, maar dat je het wel kunt omvatten met een groter begrip. Namelijk dat je perfect bent, totdat jezelf gaat vergelijken met andere lichamen. Dat je perfect bent, totdat je een fantasie van schuld en schoonheid erbij droomt. En ik weet zeker lieve Niet Mooi Genoeg, dat wanneer je bekender wordt met die fundamentele perfectie, je steeds sneller zal lachen wanneer je jezelf erop betrapt de nachtmerrie van vergelijking te geloven.
Alle goeds,
Liefs
Dot
Wil je alle levensvragen en adviezen van Geertje nog eens nalezen? Het mooiste eerlijke en liefdevolle advies van Lieve Dot werd gebundeld in een boek, dat je hier kunt bestellen.
