Omdat we met onze smartphones altijd het hele wereldwijde web in onze broekzak hebben, niksen we steeds minder. En dat zijn juist die momenten waarop je je weer even oplaadt, en je hersenen de rust gunt om informatie te verwerken en nieuwe verbindingen te maken. Daarom doet Marnix een digitale detox.
Een paar weken geleden heb ik er heel bewust voor gekozen een tijdje minder social te doen. Vrijwel geen Twitter meer, en Instagram slechts mondjesmaat. Afgezien van mijn groeiende aversie tegen de toenemende digitale lompheid en negativiteit, is er nóg een reden om drastisch te minderen: het feit dat ik nauwelijks meer de tijd neem om niks te doen. Ik merkte dat ik ongeveer iedere vrije seconde dichtsmeerde met hersenloos surfen en scrollen en swipen, en ik weet dat dat me uiteindelijk ongelukkig maakt.
Afwezig zijn op sociale platforms is voor velen een ongekend eng idee. De angst is vaak dat je niet meer bestaat als je er weg bent, dat je ineens geen rol meer speelt in het leven. Maar het tegenovergestelde is natuurlijk waar: in plaats van non-stop rondhangen in een virtuele wereld (die in de basis niet meer is dan een scherm met wat pixels), kom je juist weer helemaal bij jezelf als je geen afleiding zoekt. Want hoeveel al dan niet virtuele anderen heb je nodig om jezelf te zijn?
Wat echter misschien nog wel enger is dan het idee niet meer mee te tellen: hoe gaan we om met het intense ongemak dat we voelen als we niets doen?
Afleiding is de moeder aller verslavingen, en hij komt in eindeloos veel vormen. Drank (alhoewel giftig van aard), mediteren, gamen of social media zijn niet per se een probleem, maar kunnen dat wel heel goed worden. Als we niet meer met onszelf kunnen zijn zonder direct onze aandacht op iets anders te willen richten, als we niet puur aanwezig kunnen zijn en daar vrede mee hebben, creëren we vanzelf de gewoontes die de schijnbaar angstaanjagende connectie met onze innerlijke stilte moeten verjagen. We zijn meesters in het verzinnen van excuses voor het gedrag dat ons bezighoudt maar niet voedt, variërend van allergie voor verveling tot angst om iets te missen of niet alles uit het leven te halen.
Als je glazig opkijkt van je scherm na een kwartier vruchteloos scrollen op facebook, en je herinnert je dat je eigenlijk alleen maar even wilde kijken hoe laat het is (maar je hebt nog steeds geen idee van de tijd), ben je opnieuw in de val getrapt. Dan heb je een vruchteloze hap uit het leven genomen die je nooit meer terug krijgt, en niet eens echt voedzaam is. Want dat is wat we doen: we kiezen voor hollen maar vergeten het stilstaan.
Het is schrijnend dat we zó bang zijn voor wat er ogenschijnlijk ligt te wachten in de diepte van niets doen en gewoon alleen maar zíjn, dat we het niet in de ogen durven te kijken. Dat we zóveel moeite hebben met het aanvankelijke ongemak van geen afleiding, de confrontatie met ons ratelende verstand en zijn verwijt en kritiek en veroordeling, dat we het geen seconde kunnen tolereren en verschrikkelijk saai vinden, of zelfs ondraaglijk. Maar juist daar en alleen daar, maak je contact met de enige kant van jezelf die je het overtuigende, solide gevoel van compleetheid kan geven. En alleen dáár ervaar je dat je nooit iets hoeft te doen om tevreden te zijn met wat je bent.
Alleen daar voel je je heel.
Je hoeft je niet per se formeel terug te trekken om in contact te komen met je innerlijk, je ziel, je hart, of hoe je het ook maar wilt noemen. Je hoeft niet naar India of Ibiza voor een retreat (alhoewel het heerlijk kan zijn om focus aan te brengen, of jezelf zo’n bubbel te gunnen), want je bent altijd maar één belemmerende gedachte weg van thuis. Het kan altijd en overal, dit stilvallen, en het is zo simpel als wat: het is puur de aandachtige constatering dat je denkt, maar niet bént wat je denkt, die je direct weer terug brengt.
Het is bizar hoe we de ervaring van eenheid die verborgen ligt achter de aanvankelijke onrust, met alle macht uit de weg gaan. Maar je zou kunnen zeggen dat doorzetten en tóch ervaren, de beloning is voor iedereen die één stap verder durft te kijken, de volhouder die niet meteen rechtsomkeert maakt bij het idee van onbekendheid en onzekerheid. Alsof het ons nét niet echt makkelijk wordt gemaakt om te zien hoe moeiteloos alles juist kan zijn als we niet meer zo ons best doen.
Door mijn mobiele telefoon bewust een tijd aan de kant te leggen, door sociale media even stevig te mijden, geef ik mezelf de gelegenheid te ontdekken in hoeverre mijn verslaving aan afleiding me parten heeft gespeeld. De eerste periode na het ‘stoppen’ is vaak ontluisterend onrustig, weet ik uit ervaring. Maar gelukkig weet ik óók dat de helende, warme energie die achter alles in ons leven zit me weer heel snel welkom heet. En daar kan ik dan weer bijtanken.
In een wereld vol onzekerheden, is dit misschien wel het enige waar je altijd op kunt rekenen.
