Karma betekent dat je terugkrijgt wat je veroorzaakt, in dit leven of het volgende. Het is een begrip uit het Oosten dat ook bij ons is ingeburgerd. Maar is het zo simpel als het lijkt, vraagt Pauline Bijster zich af.
Op de achterbank van de auto plaagt mijn zoon (10) mijn dochter (8). Als we even later uitstappen en hij over een uitstekende stoeptegel struikelt, lacht zijn zusje hartelijk en roept: karma! Karma is misschien wel één van de meest bekende begrippen uit de oosterse spiritualiteit, doorgesijpeld in ons dagelijks leven; het komt terug in boeken, memes, tekenfilms, in onze spreektaal, zelfs in die van onze kinderen, we gebruiken het te pas en te onpas. Maar wat betekent karma eigenlijk? Is het zo simpel als mijn kinderen het woord gebruiken, als in: boontje komt om zijn loontje?
Wat is karma?
Een van mijn vriendinnen pleegde veel diefstal in haar tienerjaren, ze stal make-up en kleding uit winkels. Toen ze daar al jarenlang mee was gestopt, werd ze zelf bestolen. Tweeduizend euro was ze kwijt. Nadat ze hier eerst verdrietig over was, gaf ze toe: “misschien is dat wel mijn karma, het is ongeveer het bedrag dat ik zelf bij elkaar heb gepikt vroeger.” Zo kun je karma ook uitleggen: alsof je een soort rekening hebt bij het universum. Wat je neemt van anderen, wordt vroeg of laat ook van jou afgenomen. Op een goede dag betaal je terug. Omdat het leven nu eenmaal van evenwicht houdt, en rekeningen niet open blijven staan. En het gaat natuurlijk vaak helemaal niet over geld maar over energie, intentie, aandacht. De energie die je in de wereld en in je interacties met andere mensen stopt, is dezelfde energie die uiteindelijk bij jou terugkomt. Zo werd dit begrip door de Boeddha inderdaad simpelweg gebruikt om oorzakelijkheid aan te geven. De wet van oorzaak en gevolg.
Een daad heeft een gevolg
Overigens ging het niet om ‘goed’ of ‘slecht’, want er is geen God aan het werk in het boeddhisme die straft of beloont. Boontje komt om zijn loontje zou dus een meer Christelijke uitleg zijn van het begrip karma. In feite betekent karma: een daad heeft een gevolg. Een goede daad heeft van nature goede gevolgen, slechte daden hebben van nature slechte gevolgen. Tot hier zullen velen het ermee eens zijn, en in moderne psychologie en filosofie wordt hetzelfde gezegd, in andere bewoordingen.
Coming soon: ‘Mindful met Happinez’
- Over de wijsheid van leven in het nu
- 12 oefeningen voor ultieme ontspanning
- En meer
Drie soorten karma
Toch gaat het iets verder. Van origine hangt het geloof in karma nauw samen met het geloof in reïncarnatie. Het resultaat van huidige daden kan in dit leven of in een volgend leven terugkomen. Je bent dus ook in dit leven karma uit vorige levens aan het oplossen of aflossen. En tegelijkertijd creëer je nieuw karma: elk onvriendelijk gebaar, elke keer dat je iemand kwetst, moet later weer worden afgelost.
Dagelijkse karma
In het boeddhisme worden drie soorten karma onderscheiden. ‘Kriyaman’ is je dagelijkse karma. Op elk moment heb je de mogelijkheid om iets onaardigs te zeggen of te denken, of om dat niet te doen. Als iemand anders boos op jou wordt, kun je daarop reageren of je kunt er niet op reageren. Als je alleen maar getuige blijft, als je niet in de verleiding komt om terug te schelden, blijft je karma als het ware schoon. Als je niet reageert, is een klein deel van je karma vervuld. Dan ben je weer een beetje meer vrij, een klein stukje dichter bij verlichting. Als je geërgerd of boos reageert daarentegen, bouw je nieuw karma op. Je karmareservoir wordt weer voller.
Je karma in dit leven
Vervolgens heb je ‘prarabdha’, dat is het gedeelte van je karma dat je kunt uitwerken in dit leven. In de jaren dat je op aarde bent, krijg je dus de mogelijkheid om een stuk van je karma uit je reservoir op te lossen. Niet alles misschien, maar een deel. Door, simpel gezegd, een goed en lief mens te zijn. Door geen kwaad te doen aan andere mensen of dieren, zelfs niet als ze jou kwaad doen.
Karma van al je vorige levens
Het reservoir van opgebouwde karma, noem je ‘sanchita’: de karma van al je vorige levens. Elke daad die je hebt gepleegd, elke gedachte, elke reactie in al je vorige levens en in dit leven samen zitten daar in. Zo wordt het wel iets ingewikkelder, het karma uit vorige levens lijkt dan bijna een soort noodlot: je wordt ermee geboren en hebt er last van zelfs als je in dit leven niets fout hebt gedaan. Dat is de oude, religieuze, hindoeïstische uitleg: je karma is een soort predestinatie, alles ligt al vast. Alles is bepaald in het verleden en het enige wat je kunt doen, is het lot uitzitten.
In het boeddhisme heeft het een andere betekenis gekregen, legt Jan Geurtz uit, boeddhist en onder andere schrijver van ‘Verslaafd aan de liefde’. “In het boeddhisme wordt er simpelweg van uitgegaan: als je lijden veroorzaakt bij anderen, komt dat op een of andere manier bij je terug; en als je geluk veroorzaakt bij anderen, komt dat ook op een of andere manier bij je terug.”
Liefdevolle waarneming
Jan Geurtz ziet ook drie interpretaties van het begrip karma. De eerste is die zoals mijn kinderen het woord gebruiken. “Deze vorm van karma ligt in de sfeer van schuld en boete; houd je aan de regels, wees een lief mens, dan komt het wel goed met je karma.” De tweede is: lastige omstandigheden veroorzaken net zolang lijden tot dat je dit lijden kunt dragen, en je niemand anders meer de schuld ervan hoeft te geven: zo stop je een karmische ketting. En dan kun je, in het boeddhisme, nog een stap verder gaan, legt hij uit, als je beseft dat al het lijden zich sowieso alleen in je eigen geest afspeelt. “Het lijden zit niet in het breken van een been of het doodgaan van een partner, het lijden zit in de manier waarop je daarnaar kijkt. Enkel je eigen onjuiste perceptie veroorzaakt lijden. Zodra we ons realiseren dat we niet ons aangeleerde zelfbeeld zijn, niet ons ego zijn, maar alleen een helder en liefdevol ‘zijn’, dan lost al het lijden op in die liefdevolle waarneming. Dan blijkt er geen God te zijn die oude schuldrekeningen zit weg te strepen, dan blijkt dat er helemaal geen lijden is, en op dat level bestaat karma niet eens.” Maar dat is, geeft hij toe, wel hogeschool boeddhisme.
Meer lezen over karma?
In Happinez 4-2023 ‘Vind je zielsmissie‘ vind je het hele artikel van Pauline Bijster. Bestel dit nummer nu zonder verzendkosten in onze webshop.
