Susan is iemand die graag altijd alles wil begrijpen. Maar haar ex bevatten, dat lukte maar niet. Tot ze hem van een afstandje bekeek.
Ik ben zo iemand die altijd álles maar zo nodig wil begrijpen. Waarom iemand buitensporig heftig reageert, hoe Trump tot zijn politieke keuzes komt, waarom mensen geweld plegen. Dat is soms onmogelijk ambitieus en al helemaal niet zo altruïstisch als het lijkt: het is een wanhopige poging om de wereld en andere mensen te doorgronden zodat ik ermee kan ontspannen. Als ik dingen die pijnlijk voor me zijn op een bepaald niveau kan verklaren, zijn ze namelijk niet meer zo chaotisch en bedreigend.
Vaak werkt het. Wanneer je een bepaalde gebeurtenis vanuit het gezichtspunt van de ander bekijkt, begrip krijgt en mededogen voelt, begint er iets te veranderen. Je blik wordt groot genoeg om het grotere perspectief te zien, vanuit alle mogelijke hoeken, niet alleen meer alleen de jouwe. Je ziet het gebeurde als een gevolg van hoe iemand nou eenmaal is. Dat betekent niet je je goedkeuring geeft, het vergeet of vergoelijkt, maar dat je inziet dat we allemaal feilbaar zijn. Ieder mens is een werk in uitvoering, met blinde vlekken en tekortkomingen.
Ik heb me in mijn romans moeiteloos en met huid en haar verplaatst in vreemdgangers, vrouwenverslinders, hoerenlopers en nazi-liefjes, maar mijn ex begrijpen lukte me maar niet. Hoe kon dat nou? Ik had als schrijfster toch zo’n sterk ontwikkeld gevoel voor empathie? Ineens wist ik het: dat kwam omdat ikzelf het andere personage was in het verhaal. En personages begrijpen elkaar doorgaans niet of verkeerd. Maar goed ook, want anders zouden romans korte en saaie boekjes worden.
Pas toen ik anderhalf jaar na de breuk met mijn ex bij een mediator zat, de grote emoties tot bedaren waren gekomen en ik niet meer als geliefde naar hem keek, luisterde ik rustig naar hem en doorzag ineens zijn hele persoonlijkheid. Hoe dat kwam?
Ik was, zonder het zelf door te hebben, geleidelijk uit het verhaal gestapt.
Ons boek was uit. Dus kon ik hem met een heldere, wat afstandelijke blik bekijken. Ik wist ineens: Hij Kan Niet Anders. Nu niet en toen niet. Ik was op een punt gekomen dat ik kon zeggen, zoals mijn moeder altijd vergoelijkend opmerkt: ‘Ach, hij heeft zichzelf niet gemaakt.’ Dit is wie hij is. Door opvoeding, genen, ervaringen, weetikwatnogmeer. Net als ikzelf en wij allemaal. Ik vatte het niet meer persoonlijk op. Ik wilde niet meer tot hem doordringen, hem met luide stem op dingen wijzen, maar hield heel droogjes mijn eigen belangen in de gaten. En ik wenste hem verder het beste toe.
Ik kon ermee ontspannen.
