Twee filosofen, een strandwandeling en een gesprek, dat resulteerde in het boek ‘Filosoferen aan de keukentafel.’In dit boekje vind je recepten voor een goed gesprek, inclusief een recept voor zelfkennis.
Jan Ewout Ruiter en Rudolf Kampers schreven het boek voor mensen die het leven niet voor zoete koek slikken. Mensen die in gesprek willen gaan aan de keukentafel, met vrienden, buren, hun partner, puberende kinderen of met onverwachte gasten. Maar hoe ervaren zij het zelf om te filosoferen, en waarom is denken zo inspirerend? Happinez vroeg het de beide filosofen in een kort interview:
Hoe kwamen jullie op het idee om het boekje ‘Filosoferen aan de keukentafel’ te maken?
Rudolf: “Tijdens een lange strandwandeling heb ik Jan Ewout overgehaald om het boek samen met mij te gaan schrijven. Ik had het contract al een jaar of vijf bij mijn uitgever liggen, maar het kwam er steeds maar niet van. Ik wist dat we goed konden samenwerken (beide filosofen zijn aangesloten bij de Stichting Leren Filosoferen, red.) en Jan Ewout schrijft net iets beter dan ik, dus het leek mij een goed idee.”
Ewout: “Het boekje is er gekomen omdat we willen dat mensen leren filosoferen. Met onze stichting trainen we mensen in hun denken en het voeren van gesprekken, maar dat gaat ons niet hard genoeg. Waarom dan geen boek schrijven waarmee mensen dat zelf kunnen? Dat is effectiever.”
Waarom is filosoferen zo belangrijk?
Rudolf: “Door te filosoferen ga je niet alleen jezelf beter begrijpen, maar ook de wereld om je heen en de mensen om je heen. Als je jezelf en de wereld beter door hebt, dan kun je meer grip op je leven krijgen en daar wordt je gelukkiger van. Daar gaat het om, om je leven beter en mooier te maken.”
Ewout: “Door te denken krijg je niet alleen grip op je leven, maar je ontdekt ook hoe weinig je eigenlijk weet. Dat is een belangrijk besef.”
Het boekje geeft praktische tips en handvatten. Hoe hebben jullie dat samengesteld uit de toch wat drogere traditie van de filosofie gehaald?
Ewout: “Honderd jaar geleden was er een Duitser, Leonard Nelson, die het werk van Plato heel goed heeft gelezen. Hij kwam daarna tot de conclusie: Wat Socrates doet, dat kunnen wij ook: elkaar vragen stellen. De grote vernieuwing van Nelson is geweest dat hij dat ook in groepen is gaan doen. Het uitgangspunt is en blijft nog wel hetzelfde: wijsheid zit in onszelf. Aan een goed filosofisch gesprek heb je nog veel meer aan dan aan een boekenkast of aan een college.”
Wie is jullie favoriete filosoof?
Rudolf: “We hebben Socrates en Plato heel hoog zitten, maar als ik moet kiezen ga ik voor Plato’s leerling Aristoteles. Hij heeft veel geleerd van Plato, maar heeft zich genuanceerder uitgesproken over emoties. Met zijn deugdethiek heeft hij handen en voeten gegeven aan hoe je groots kunt leven.”
Kunnen we in ons moderne leven leren van het denken van de oude Grieken?
Ewout: “Ik denk het wel. In het oude Griekenland ging het iets minder om economisch rendement en om efficiency. Er was meer ruimte om je te verdiepen, allereerst in de vraag wat je eigenlijk belangrijk vond en vervolgens in de vraag hoe het daarmee was gesteld. Het Griekse woord σχολή (scholè in het Latijn), waar ons woord school vandaan komt, betekent dan ook ‘vrije ruimte’. Hier kom je los van dagelijkse korte termijn-belangen en onderzoek je waar het eigenlijk allemaal om gaat. Dat is ook van waarde in het hier en nu.”
‘Cheshire Kat,’ vroeg Alice. ‘Wil je mij alsjeblieft vertellen welke kant ik op moet vanaf hier?’ ‘Dat ligt er voornamelijk aan waar jij naartoe wil,’ zei de Kat. ‘Dat kan mij niets schelen,’ zei Alice. ‘Dan doet het er niet toe welke kant je opgaat,’ zei de Kat. – Lewis Carroll
Wil je zelf ook een praktische oefening om erachter te komen wat voor jou echt van belang is? Dan kun je de volgende oefening over waarden en normen eens proberen:
Stel jezelf de vraag Wat vind ik belangrijk in mijn leven? en je krijgt minimaal één waarde als antwoord. Een waarde is iets dat je belangrijk vindt, iets dat het waard is om na te streven. Juist omdat waarden zo belangrijk zijn voor jouw bestaan, kun je ze alleen baseren op een persoonlijk oordeel. Dat oordeel spreekt niet vanzelf. Volgens Socrates is het dan ook zinloos om iemand waarden op te leggen. Als je wilt dat iemand tot keuzes komt, is het stimuleren van onderzoek volgens Socrates de beste manier.
Met deze oefening ga je op onderzoek uit:
- Ga met minimaal twee personen – het liefst meer – aan tafel zitten met pen en papier
- Noteer zonder bij anderen te kijken vijf waarden die jij het belangrijkst vind in je leven. De belangrijkste waarde komt bovenaan
- Vertel elkaar om de beurt wat je waarden zijn. Beargumenteer de opname van iedere waarde in je persoonlijke top 5 en de rangorde ervan. Vraag waar nodig verduidelijking
- Ga na welke waarden in een nieuwe, gezamenlijke top 5 moeten komen – en waarom. Het kan gaan om waarden die al eerder hoog stonden, of om een nieuwe waarde
- Noteer bij ieder van deze vijf waarden twee normen waaraan alle deelnemers zich volgens jou moeten houden. Een norm begint vaak met ‘Je moet…’ of ‘Je mag niet…’
- Bepaal gezamenlijk welke normen jullie delen
Succes!
Ben je nieuwsgierig geworden en zou je ook eens willen filosoferen aan de keukentafel? Het boek Filosoferen aan de keukentafel is hier verkrijgbaar.
