Wil je iets een plek geven? Dit is hoe je dat met woorden doet.
‘Ik heb het een plek kunnen geven,’ besluit ze haar relaas. Ik knik. Het klinkt inderdaad alsof mijn goede vriendin de complexe relatie tot haar moeder, die een jaar geleden is overleden, heeft geaccepteerd. In haar stem klinkt een kalme berusting door. Het stof van al te weerbarstige emoties is neergedaald tegen de sluitende verklaringen die ze heeft gevonden.
Logisch en kloppend
We produceren allemaal verhalen over gebeurtenissen in ons leven om ze te kunnen verdragen. Dat is wat wij mensen nu eenmaal doen: we doen iets, er gebeurt iets of er wordt ons iets aangedaan, en daarna maken we het kloppend in ons hoofd. We hebben ze nodig, al die netjes afgeronde, logisch klinkende verhalen. Zó is het gebeurd. En het had niet anders kunnen gebeuren.
Woorden als hulpmiddel
De woorden die we kiezen, na eindeloos gepieker, herkauwen van details en gesleutel aan theorieën, zijn een baken. Ze zijn een hulpmiddel om wat ons is overkomen te kunnen accepteren als iets wat bij ons leven hoort, om het te integreren in onze geschiedenis en de manier waarop wij onszelf zien.
Zelbescherming versus waarheid
Het mooie van verhalen is dat ze, naarmate je ze vaker verteld, ongemerkt veranderen. Elke keer als je het vertelt voeg je iets toe en laat je iets weg. Zo groeien ze geleidelijk met je mee. De vraag is: brengt dat steeds weer vertellen je nu dichter of verder af van wat zich werkelijk heeft voltrokken? Ik durf het niet te zeggen. Een criterium zou kunnen zijn of je er, naarmate de jaren verstrijken, zelf beter of slechter uit tevoorschijn komt. Kom je er slechter van af, dan zou dat kunnen betekenen dat je de waarheid dichter nadert. De zelfbescherming heeft het afgelegd tegen wat nu eenmaal waar is.
Mijn vriendin laat me een van de laatste foto’s van haar moeder op haar mobiel zien en kijkt me aan met een blik van ‘het is goed zo’. Haar lezing van het gebeurde dient haar nu, op dit moment, en geeft houvast, helderheid en troost. Dichter bij de waarheid komt ze nu niet.
Tegelijkertijd weet ik, en zij misschien ook wel, dat het maar een verhaal is. En dat ze me, vijf jaar na deze dag, een ander verhaal zal vertellen.
