Haar memoires ‘Wild’ – vertaald in dertig talen en succesvol verfilmd – maakte Cheryl Strayed in één klap wereldberoemd. We gingen met haar in gesprek over nederigheid en grootsheid, succes en wijsheid.
Het leven van de Amerikaanse schrijfster Cheryl Strayed nam al heel wat wendingen. Haar eerste zes levensjaren beschrijft ze als ‘turbulent’: ze groeide op met een gewelddadige vader, totdat haar moeder besloot hem te verlaten en zelf de eindjes aan elkaar te knopen met drie kinderen op een kleine flat. Haar twintiger jaren – dankzij de autobiografie ‘Wild’ haar meest publieke levensfase – kenmerkten zich door rouw, verslaving en een epische zoektocht naar zichzelf.
Tot actrice Reese Witherspoon de filmrechten kocht van haar boek ‘Wild’ en zelf de rol speelde van Strayed, die, verscheurd door verdriet na het overlijden van haar moeder, een van de meest beduchte wandelroutes in Amerika liep: de Pacific Crest Trail. De film werd genomineerd voor twee Oscars, Oprah Winfrey heropende haar boekenclub met ‘Wild’ en verklaarde dat iedereen dit boek moest lezen. Sindsdien is Strayed een veelgevraagd spreker en is er een golf van merchandise verrezen rondom de wijze, ongezouten en hartelijke uitspraken die haar schrijfstijl zo kenmerken. ‘Op een zeker moment had ik het idee dat dit niet langer om mij ging. Het ging om iets groters.’
Twee van je boeken kwamen tegelijk uit – ‘Wild’ en ‘Schitterende kleine dingen’, je gebundelde adviescolumns. Beide werden bestsellers. Wat gebeurde er met je leven?
“Eerlijk gezegd nam mijn leven vanaf dat moment nogal wat onverwachte wendingen. Ik herinner me toen de filmrechten waren verkocht en Oprah ‘Wild’ selecteerde voor haar boekenclub, ik dacht dat ik mijn hoogtepunt had bereikt. Dat ik daar even zou verkeren om vervolgens van die faam af te glijden en gewoon weer een schrijver zou zijn. Maar het ging maar door. Er boden zich steeds meer interessante, opwindende mogelijkheden aan. Zo mocht ik bijvoorbeeld Hillary Clinton introduceren bij een groot event in San Francisco. Op dat soort momenten denk ik: hoe ben ik hier terechtgekomen?
Dus ja, het is een prachtige en gestoorde ervaring. En ook uitputtend. Ik ren eigenlijk als een maniak rond. Het is me inmiddels duidelijk dat mijn leven niet meer zal worden wat het was. Ik leid een nieuw soort leven, en moet binnen die chaos een plek uitkerven voor stilte. Zeker omdat ik ook nog moeder van twee kinderen ben.”
Hoe leid je een normaal leven als je leven verre van normaal is?
“Tja, dit is echt iets wat ik momenteel leer. Ik heb er al die tijd op gehamerd dat mijn leven niet veranderd was. Dat ‘succes mij niet veranderd had’ en dat ik nog steeds dezelfde persoon ben. Ik realiseer me nu dat ik overcompenseerde. Ja, ik ben nog steeds down to earth en benaderbaar, dat is niet veranderd. Maar dat betekent niet dat mijn leven niet is veranderd. Faam is vreemd. Ineens hebben mensen allemaal ideeën over wie je bent. Ik maak het zo vaak mee dat, wanneer ik over mijn eigen werk praat met anderen, ze zeggen: ‘Maar voor jou is het makkelijk praten.’ Zo ervaar ik dat zelf totaal niet. Sterker nog, ik vind het hartstikke moeilijk.
Ondanks alle liefde en succes die me ten deel is gevallen, heb ik nog steeds het gevoel van ‘oh mijn God, ik kan dit niet, ik ben een verschrikkelijke schrijver en niemand zal het leuk vinden wat ik doe.’ Ik zit wat dat betreft nog steeds vol twijfel en angst en moet mezelf er constant aan herinneren dat ik niet meer kan doen dan mijn best – en dat dat goed genoeg is.”
In een van je lezingen vertel je over de tijd in je leven dat je de kans had je eerste roman te schrijven, maar in plaats daarvan naar reality shows keek. Je had het toen over het ‘omarmen van je middelmatigheid’. Kun je daar meer over vertellen?
“Wat ik bedoel is dat je alles geeft en je volledig omarmt dat het resultaat misschien niet geweldig is – en dat het niet jouw taak is om te bepalen of je goed bent of niet. Jouw taak is om je uiterste best te doen. Vervolgens is het aan de wereld om te bepalen wat ze ervan vinden. Ik denk dat als je verstrikt raakt in je eigen ideeën over hoe succes er voor jou uit moet zien, je nooit echt zult slagen. Tijdens het schrijven van mijn eerste boek blokkeerde ik omdat ik zó graag De Grootse Roman wilde schrijven – maar het niet kon. Ik kon niet dagelijks achter mijn computer zitten en zeggen: ‘Oké Grootse Roman, daar gaan we.’ Ik kon alleen maar tegen mezelf zeggen: ‘Kom, laten we proberen deze scène te schrijven.’ En zien hoe dat ging.”
Wat heeft geleid tot één van de meest verfrissende ideeën over succes die ik ken – de jouwe.
“Voor mij betekent succes of je ‘ja’ kunt zeggen op de vragen: ‘Heb ik alles gegeven wat ik had?’ ‘Heb ik mijn best gedaan? En als je dat kunt, ben je geslaagd. Dat geloof ik oprecht. En ik denk ook dat dit haaks staat op de boodschappen die we elders ontvangen. Boodschappen als: Heb je genoeg geld verdiend? Heb je het hoogste cijfer gescoord? Is je boek uitgebracht? Heb je die promotie gekregen? Heb je die rol gekregen? Al die maatstaven zorgen ervoor dat je automatisch faalt – nog voor je überhaupt begint. Als je succes hieraan meet, voel je je al snel verschrikkelijk over jezelf – én het weerhoudt je je best te doen.
Als je volmondig ‘ja’ kunt zeggen op de vraag of je alles hebt gedaan wat je kunt, dan heb je het hoogste bereikt. Het allerbeste wat je kunt geven is wat je daadwerkelijk hebt. Dat heeft mij geholpen om me oké te voelen over mijn eigen succes. Dit klinkt misschien wat tegen-intuïtief, maar met al het succes was er een deel van me dat zich haast schuldig voelde. Zo van ‘waarom ik?’ Ik heb zoveel geweldige vrienden die ook schrijvers zijn en die ook deze erkenning verdienen. Ik kreeg veelal steun van ze – en ze herinnerden me eraan dat ik hier hard voor had gewerkt. Niet dat zij dat niet deden, maar wat ik bedoel is dat ik oprecht kan zeggen dat ik jarenlang heel hard heb gewerkt voordat dit gebeurde. Het is me niet aan komen waaien.”
Je werk is radicaal eerlijk over zoveel persoonlijke onderwerpen. Hoe komt het denk je, dat je werk een snaar raakt bij zo’n groot publiek?
“Ik vraag me vaak precies hetzelfde af en dat heeft me ook geholpen om te begrijpen wat er met mijn boeken is gebeurd. Vanzelfsprekend heb ik de beste boeken geschreven die ik kon. En zoals elke schrijver heb ik uiteindelijk geen controle over hoe mensen mijn boeken ontvangen. Maar nadat ik van talloze mensen heb gehoord wat ze over mijn boeken zeiden, realiseerde ik dat wat ik had aangeboord inderdaad radicaal is, zoals jij het noemt. Ik probeer namelijk de waarheid te vertellen en zo dicht mogelijk bij de waarheid van mezelf te komen. Ik probeer altijd de vraag te beantwoorden ‘wat betekent het om mens te zijn?’
Wanneer je eerlijk schrijft over verlies, jeugd, lijden, seks, vrouw zijn of… vul maar in, dan neem je mensen mee op een reis. Zoveel mensen hebben tegen me gezegd dat ze misschien niet de Pacific Crest Trail hebben gelopen, maar dat ze ook op reis waren, op zoek naar zichzelf. Dus het lijkt alsof ik iets universeels aanboor over de menselijke ervaring. Het overstijgt geslacht, cultuur en leeftijd. Je wilt niet weten hoeveel tieners en écht oude mensen – en alles daartussenin – mijn werk lezen.
Het is vreemd om er zo over te praten, omdat het klinkt alsof ik zeg dat ik iets ongelofelijks heb gedaan. Zo bedoel ik het niet. Ik bedoel te zeggen dat dit de kracht van literatuur kan zijn – en ik tunede op dat moment ergens op in. Bij het ene boek gebeurt dat wel, bij het andere niet. Ik weet niet waarom. Wat ik wel weet is dat wanneer een boek doet wat ‘Wild’ deed, er een verbinding wordt gemaakt met de menselijke spirit.”
Het lijkt erop dat je verbinding met de natuurlijke omgeving die je beschrijft in ‘Wild’ ook een van de verlangens is die mensen massaal herkennen. Wat doet wildernis met je?
“De wildernis is de plek waar ik me het meest geaard voel en – vreemd genoeg – het meest verbonden. Volgens mij denken we soms onterecht dat wanneer we de wildernis ingaan, we de mensheid achterlaten. Maar juist tijdens mijn grote reis en de keren die ik daarna in de wildernis doorbracht, ervoer ik een enorme connectie met de mensheid en alle andere levende wezens. Die natuurlijke omgeving herinnert me eraan hoe we met alles en iedereen verbonden zijn. Het is voor mij een heel krachtige wereld. Met name wanneer ik alleen ben in de wildernis, maar zelfs ook met anderen, krijg ik een perspectief op dingen zoals ik dat nergens anders lijk te ervaren.
Ik houd van de opwinding en het gemak van steden. Ik leef zelf in een stad. Maar de ritmes van de natuurlijke wereld hebben een grandeur en schoonheid, een stille nederigheid die me enorm vertragen. Tijdens een moeilijke tijd in mijn leven was het erg belangrijk om daar naartoe te gaan. Ik probeerde niet mijn leven te ontvluchten op de Pacific Crest Trail; ik denk dat veel mensen dat verkeerd zien. Ik probeerde aan bepaalde delen van mijn leven te ontsnappen, aan bepaald gedrag. Maar in diepere zin probeerde ik tijdens die tocht in de wildernis juist terug te keren naar mijn leven. Dieper erin te gaan. En ik denk dat de natuurlijke wereld ons uitnodigt om dat te doen.”
