Lieve missende,
Je hebt met gemengde gevoelens naar een, voor jou, speciale dag uitgekeken. Er zullen dierbare vrienden of familieleden zijn, vertrouwde anekdotes en lekkere hapjes. En toch zal het niet helemaal kloppen. Eén stoel zal leeg blijven. Je zult iemand missen – misschien voor het eerst, misschien al een paar jaar.
Geen volledige vreugde
Rouw is geen vastomlijnd proces; alle stadia van rouw (zoals de verbijstering, de ontkenning, het magisch denken, het verdriet, de acceptatie) lopen door elkaar heen. Juist op betekenisvolle dagen zoals Oudejaarsavond en Kerstmis, je verjaardag of de geboorte- en sterftedag van je dierbare kunnen er gevoelens in je opwellen die je al lang geleden dacht te hebben afgeschud. Het verlies van een persoon, ongeboren kind of dier dringt zich op omdat je geen volledige vreugde kunt voelen op een moment dat dat volgens de conventies wel de bedoeling is. Of omdat het gemis in een gezelschap waar iemand altijd deel van uitmaakte zo scherp op de voorgrond treedt.
Rouw is liefde die geen bestemming meer heeft, heb ik iemand eens horen zeggen. Al die tederheid, bewondering, kameraadschap kan niet meer vrijuit naar je dierbare stromen, pakt zich samen en slaat naar binnen. Het kan een voelbare pijn in het lichaam geven, je adem afsnijden, het hart zwaar maken.
De angst dat de herinnering zal vervagen
Wat moet een mens aan met al die liefde die geen reisdoel meer heeft? Herdenken, is mijn antwoord. Gedenken kan een beetje helpen om het gemis tastbaar en daardoor draaglijker te maken. Alleen al iemand in de gesprekken in herinnering brengen lucht op – waarschijnlijk niet alleen bij jouzelf, maar bij iedereen in het gezelschap. Een kaarsje aansteken in de kamer, als symbool van de liefde voor die persoon, misschien met een foto erbij, verzacht.
Joan Didion, een Amerikaans schrijfster die haar echtgenoot en haar dochter in een jaar tijd verloor, schrijft over de angst dat de herinnering aan een gestorven dierbare zal vervagen. Dat iemand helemaal zal verdwijnen, zal vergaan tot niets. ‘Ik ken de angst,’ schrijft ze in Blauwe nachten, ‘niet de angst om wat verloren is gegaan. (…) Wel de angst om wat er nog meer verloren zal gaan.’
Laat de leegte zich weer vullen
Blijf haar of zijn naam noemen, dwars door de vrees om anderen in verlegenheid te brengen of een schaduw over de feestelijkheden te werpen. Breng een toast op hem of haar uit. Memoreer een gebeurtenis met hem of haar in de hoofdrol, lach, laat een traan, hef het glas. Laat de leegte zich weer vullen – al is het alleen maar in jouw eigen hart en dat van anderen.
Al wat we kunnen doen is herinneren, te leven met het gemis. Al wat we kunnen proberen is het leven, inclusief het verlies, de moeite waard te vinden.
Met liefde en respect voor hoe je omgaat met je verlies,
Susan
Beeld: fotografie door Danique van Kesteren, styling door Maaike Koorman
Meer lezen over iemand missen?
Een teken van de overkant: zo zoekt een overleden dierbare contact met je.
