Vraag een ouder wat de wens is voor zijn of haar kind en het antwoord luidt: ik hoop dat mijn kind gelukkig wordt. Moeder en schrijfster Susan Smit vraagt zich af: wat is dan geluk? En hoe kun je als ouder aan dat geluk bijdragen, zonder je eigen idee daarover op te dringen?
Als ouder of opvoeder wil je graag kinderen grootbrengen die een goed gevoel over zichzelf hebben, die veerkrachtig en vol vertrouwen zijn, die in staat zijn tot liefhebben en voor zichzelf opkomen, die plezier hebben en in evenwicht zijn. Die, kortom, gelukkig zijn. Dat geluk kun je niet voor je kind creëren, dat kan alleen hij of zij zelf. Maar je kunt er wél een basis voor leggen,
Zo bekeken is opvoeden een van de belangrijkste spirituele taken die een mens op zich kan nemen. Dit begint bij jezelf; jouw levenshouding en gedrag werken namelijk diep door bij je kind. Jezelf kennen, bewust in het leven staan en het geluk omarmen is het belangrijkste wat je kunt doen om de kans op geluk voor je kind te vergroten.
Kinderen leren vooral door eigen ervaring en de voorbeelden in hun omgeving. Wat je beweert doet er daarom minder toe dan wat je daadwerkelijk in hun bijzijn doet. Ze iets wijsmaken heeft veel minder effect dan iets ‘voorleven’, zoals dat heet. In het boeiende, prachtige en confronterende proces van opvoeden gaat het erom dat je onrealistische denkbeelden over opvoeding en geluk overboord kunt zetten en in plaats daarvan met aandacht en mildheid naar jezelf en je kind kunt kijken.
Ook belangrijk is het om het ritme en de aard van je kind respecteren. Je kan alleen maar een handje helpen om ze het mooiste te laten worden wat ze kunnen zijn. Maar wat is dat ‘handje’ precies als het gaat om je kind? Wat kun je doen om je kind de beste kans op geluk te bieden? Zes lessen in geluk.
Les 1. Schep een veilige basis
Het eerste wat een kind nodig heeft om zich te kunnen ontwikkelen tot een gelukkig mens is een gevoel van veiligheid: het vertrouwen dat het bemind en verzorgd wordt. Geef een kind eerst wortels en dan pas vleugels…
Naast de bekende adviezen van rust en regelmaat spelen ook minder tastbare zaken een rol in het creëren van een veilige basis. Een pasgeborene is als een spons, en heel fijntjes afgestemd op de energie in huis. Vooral bij de moeder, die misschien borstvoeding geeft en van wie het nog maar zo kort gescheiden is, zal het spanningen registreren. Die spanningen zijn onvermijdelijk, maar belangrijk is dat een kind ze niet op zichzelf betrekt en zich daardoor onveilig gaat voelen.
Overbezorgd en te beschermend zijn heeft een averechts effect. Hyperwaakzame ouders geven impliciet de boodschap dat de wereld een onveilige plek is. Probeer aan te voelen wanneer kinderen zorg en ondersteuning nodig hebben en wanneer ze zelf hun weg kunnen zoeken. Wees oplettend, zonder steeds in de buurt te zijn. ‘De kunst van ruimte scheppen tussen onszelf en onze kinderen draagt bij aan de grootste saamhorigheid,’ schrijft psycholoog Shefali Tsabary in ‘Bewust ouderschap’.
Les 2. Durf jezelf te zijn
‘Jezelf kunnen zijn’ is een absolute voorwaarde voor levensgeluk. Hoe leer je kinderen dat ze goed zijn zoals ze zijn en geen masker hoeven dragen?
Allereerst: door er zelf geen te dragen. Probeer geen perfecte ouder te zijn, maar onderken je eigen zwakten. Het motto van de moeder van Tooske Ragas is: ‘Kinderen moet je opvoeden met kalme vastberadenheid en gevoel voor humor.’ Dat devies heb ik dankbaar van haar overgenomen. Ik voeg er nog aan toe: zelfspot. Als je als ouder bereid bent je te verontschuldigen als dat gepast is, vergissingen toe te geven en je eigen tekortkomingen te erkennen en erom te lachen, leren kinderen dat het oké is om niet volmaakt – maar wel gelukkig! – te zijn.
Eigenwaarde en zelfvertrouwen vloeien voort uit jezelf durven zijn. Aan een beeld moeten voldoen betekent niet goed genoeg zijn zoals je bent en dat geeft een – bewust of onbewust – minderwaardigheidscomplex. Als je afstand kunt doen van verwachtingen over je kinderen, breng je hun geluksgevoel dichterbij. Kinderen zijn er niet om aan jouw verwachtingen te voldoen. Zie het ouderschap als een spannende ontdekking van wat voor kind je hebt gekregen, in plaats van als een krachttoer om het kind van je dromen te creëren. Pak het cadeau uit, zal ik maar zeggen.
Kinderen opvoeden is loslaten, al vanaf het moment dat de navelstreng wordt doorgeknipt. Als ouder zul je moeten aanvaarden dat kinderen je soms nodig hebben en andere keren afstand wensen, dat ze soms je advies willen en soms recht tegen je ideeën ingaan. Kinderen groeien op tot authentieke, autonome mensen als ze onvoorwaardelijke liefde krijgen: liefde die stabiel en duurzaam is en niet afhankelijk van hoe ze presteren – zelfs niet van hoe ze zich gedragen.
Onder een eventuele straf moet de liefde altijd voelbaar blijven. Het kind wordt niet bestraft; het gedrag wordt bestraft. Lukt het je om je kind écht los te zien van wie je zelf bent, en het binnen de regels en normen vrij te laten, dan geef je hem de ruimte om zijn ware zelf te worden.
Les 3. Zie je kind zoals het is
Wat de samenstelling van het gezin ook is, ieder kind gedijt erbij als de ouders hem of haar zien als een uniek wezen, anders dan broers, zussen, vader of moeder. Erken en accepteer onderlinge verschillen tussen je kinderen en pas daar je benadering op aan. Geef ook tastbaar de boodschap dat ieder kind uniek is. Geef ieder kind bijvoorbeeld een eigen plek, of dat nu een stukje moestuin is om kruiden te kweken of een hoekje met kussens in de woonkamer. Zorg voor tijd alleen met papa of mama, zodat ieder kind exclusieve aandacht krijgt buiten de gezinsdynamiek.
Met meerdere kinderen in huis kan het een flinke drukte zijn. Bewaak daarom de stilte. Zorg voor momenten waarop er geen televisie aan staat, muziek klinkt of computerspelletjes worden gespeeld. In stilte kan een kind rustig worden, verwerken, opladen, bij zichzelf komen, ruimte voelen en inspiratie krijgen. Verveling heeft ook een plaats: alleen als er even niets mag zijn, ontstaan nieuwe ideeën en impulsen.
Les 4. Maak echt contact
Communiceren is niet alleen een kwestie van praten. Wat we zeggen, voelen, bedoelen en doen moet op één lijn zitten, anders raken kinderen in verwarring.
Laten we eens beginnen bij voelen. Erken de emoties die je hebt als je kind in de buurt is. Je kind merkt het als je verdrietig, gespannen of er niet helemaal bij bent. Ondanks je glimlach en opgetogen woorden zal hij of zij er niet intrappen en reageren op de onderliggende laag, op de energieoverdracht die plaatsvindt. Als je verdrietig bent, wees dan verdrietig. Het is niet slecht als je kind merkt dat je je even rot voelt. Veel verwarrender is het als jij je stemming maskeert met onechte blijdschap.
Emoties zou je niet moeten wegdrukken, maar ook niet bandeloos moeten uiten zonder acht te slaan op je omgeving. Je kunt de emotie beter toelaten, onderzoeken en laten wegebben. Als ouder kun je je kind stimuleren goed met emoties om te gaan door het zelf te laten weten als je verdrietig bent. Hiermee geef je de boodschap dat emoties niet verboden zijn, maar dat je er wel verantwoordelijk voor bent hoe je ze uit.
Wat mij betreft is het recept voor geluk: aanvaarden dat ook pijn en verdriet bij het leven horen en er zelfs de waarde van inzien. Als kinderen leren dat het veilig en goed is om pijnlijke emoties toe te laten, haalt dat angst en schaamte weg. Gelukkig zijn betekent niet altijd maar vrolijk en onbezorgd zijn.
Ook als er een afstand zit tussen wat je zegt en wat je doet, heeft een kind dat onmiddellijk door. Je kind iets willen leren wat je zelf niet doet, heeft geen zin en zorgt voor weerstand. Als je zelf geen doorzettingsvermogen toont, hoe kun je je kind dan voorhouden dat het moet doorzetten? Als je zelf geen dromen meer hebt, hoe kun je je kind dan stimuleren zijn of haar passie achterna te gaan?
Een kind is gelukkig als er werkelijk contact is en liefdevolle aandacht. Denk zelf maar terug aan je gelukkigste momenten met een geliefde, ouder of vriend. Bij je kind zijn is niet per se hetzelfde als werkelijke aandacht geven. Emotioneel afwezig zijn is pijnlijk. Het mag dan lijken alsof je er bent, maar een kind voelt dat dit niet zo is. Beter is het om je open te stellen voor je kind en te zien waar hij of zij behoefte aan heeft: een knuffel, een wild spelletje of een goed gesprek. Wanneer je tijdens het spelen je hoofd er niet bij hebt en steeds je mobiele telefoon checkt, voelt hij of zij zich niet gezien.
Les 5: ruik, proef, voel..
Het lichaam is een bron van geluk. De zon op je huid voelen, de geur van bloemen ruiken, de lucht door je longen voelen stromen en de kracht van je spieren voelen als je rent: puur geluk.
De meeste baby’s moeten de eerste weken of zelfs maanden wennen aan hun lichaam. Ze hebben tijd nodig om ‘aardser’ aanwezig te zijn en te weten: dit is mijn lichaam en ik lig nu hier. Dat is een wenperiode die je ze moet gunnen. Je kunt je baby helpen beter in zijn lichaam aan te komen door de voetjes te masseren en vast te houden. Ook een ouder kind zal zich beschermd en gedragen voelen als je zijn of haar voeten vasthoudt.
Als je als ouder de zintuigen van je kind aanspreekt, zal het lichaamsbewustzijn toenemen. Vóór je het weet wordt alleen het visuele vermogen gestimuleerd door de iPad, de computer en de televisie en blijven ruiken, proeven, horen en aanraken achter, terwijl die zo’n grote bron van vreugde kunnen zijn. Met goed ontwikkelde zintuigen zal een kind ook ontvankelijker worden (of liever gezegd: blijven) voor de boodschappen van het lichaam. Het lichaam is een instrument voor de intuïtie: de knoop in je buik, de haartjes die rechtovereind gaan staan en het sneller kloppen van je hart hebben je iets te vertellen.
Les 6: Laat je kind vliegen
Niet status, geld, bezit of succes geeft geluk, maar vervulling. Ontdekken waar je passie ligt en bezig zijn met wat je leuk vindt geeft vitaliteit en vreugde. Gelukkige volwassenen brengen een groot deel van hun tijd door met wat hun ziel voedt. In mijn boek ‘Wijze mannen’ zei Redmond O’Hanlon: ‘Wat er ook in ons latere leven gebeurt, we keren altijd terug naar de dingen die we in onze jeugd op prijs stelden – de verstandigen onder ons dan.’
Kijk goed naar wat de belangstelling van je kind wekt en waar het plezier in lijkt te hebben, hoe ver het ook van jou af mag staan. Door veel dingen met je kind te doen, van taarten bakken tot voetballen en dansen, help je je kind te ontdekken waar het zich gelukkig bij voelt. Hiervoor is het soms nodig om angsten te overwinnen. Een kind dat voor het eerst van de glijbaan gaat, zal knikkende knieën hebben voordat het ervaart hoe leuk het is. Een belangrijke les die je je kind kunt geven is dat angst voelen niet altijd een teken is dat er iets mis is. Soms betekent angst voelen dat je iets doet wat je nog niet eerder hebt gedaan of wat je niet kent, en dat betekent dat je groeit.
Veel ouders richten zich alleen op het bijspijkeren van vaardigheden waar het kind moeite mee heeft, terwijl het minstens zo belangrijk is om tijd te besteden aan de dingen waar het van lijkt te gaan vliegen. Laat het geen wedstrijd worden: juist je vrij uiten zonder doel en dwang geeft een geluksgevoel. De wortels heb je je kind gegeven, nu is het tijd voor vleugels.
Meer lezen over bewust ouderschap?
- Kinderen zijn al, ze hoeven niets te worden
- Dit is het meest waardevolle dat je een kind kunt meegeven
- Dromen en nachtmerries bij kinderen: zo ga je ermee om
