Zo houd je je hormonen happy

Hoe je je voelt, of je goed slaapt, hoe je haar en huid eruitzien: het wordt allemaal voor een groot deel bepaald door je hormoonhuishouding. Gelukkig kun je zelf heel veel doen om die stofjes in je lijf in balans te houden.

In een vermakelijke scène uit de speelfilm ‘Sex and the city 2’ propt Samantha zich tijdens het ontbijt vol met hummus. Haar menopauzepillen zijn door de douane in beslag genomen en Samantha heeft er alles voor over om haar hormoonniveau op peil te houden. Vandaar de hummus, die daar dankzij de voedingsstoffen in de kikkererwten bij zou helpen.

Deze scène laat mooi zien hoezeer vrouwen soms met hormonen bezig kunnen zijn. Niet onterecht, want in het drukke netwerk van ons lichaam spelen hormonen een cruciale rol. Het zijn stofjes die je nog het beste kunt zien als boodschappers. Ze verplaatsen zich dagelijks door ons lichaam om op de juiste plek de juiste signalen af te geven en zijn van invloed op bijna alles wat in ons lichaam gebeurt.

Advertentie

Kwestie van balans

Op school leren we vaak als eerste over hormonen als oestrogeen, progesteron en testosteron. Begrijpelijk, want deze geslachtshormonen zijn bepalend voor onze voortplanting. Maar er zijn nog honderden andere hormonen die een functie hebben in ons lichaam. Van een aantal daarvan kan het de moeite waard zijn om ze in de gaten te houden. Je kunt zelf dingen doen om die hormonen tevreden te houden.

Behalve de juiste hoeveelheid van een hormoon in je bloed, is ook de onderlinge verhouding tussen de hormonen belangrijk. Zodra je hormoonhuishouding uit balans raakt, merk je dat. Alleen weet je soms niet meteen of wat je voelt ook daadwerkelijk met hormonen te maken heeft. Als je klachten direct gerelateerd zijn aan de menstruatiecyclus, zoals zware hoofdpijn vlak voordat je ongesteld moet worden, is er weinig twijfel mogelijk. Maar bij klachten als overgewicht, gebrek aan energie, somberheid of migraine denk je vaak niet meteen aan hormonen. Terwijl zulke klachten heel goed te maken kunnen hebben met kleine of grotere verschuivingen in je hormoonhuishouding.

Levensstijl

Lifestylecoach Ralph Moorman, bekend van zijn afvalmethode ‘De hormoonfactor’, stelt dat je door middel van een bepaalde levensstijl je lichaam de juiste signalen kunt geven om de hormonen weer in balans te krijgen. Die manier van leven bestaat uit het eten van gevarieerde, gezonde, zo puur mogelijke voeding en regelmatig sporten, volgens een uitgebalanceerd trainingsschema. Stress is funest, volgens Moorman.

Gezond eten, bewegen, zo min mogelijk stress – eigenlijk het standaardrecept voor gezondheid. De hamvraag is altijd: hoe krijg je het voor elkaar om alle drie dag in, dag uit te doen? Om te beginnen moet je weten waar het bij jou misgaat. De een zal moeite hebben met het laten staan van veel suikers en koffie, de ander is nu eenmaal geen sportmens en zit het liefst met een boek op de bank, de derde eet misschien wel altijd supergezond, maar leidt een behoorlijk stressvol bestaan. Moorman stelt ons gerust: “Er zijn altijd meerdere wegen die naar Rome leiden. Wat ik in elk geval zeker weet is dat je hormonen dankbaar zijn als je zo dicht mogelijk bij de natuur leeft. Omdat wij in ons huidige bestaan zo ver van de natuur verwijderd zijn, raken veel meer mensen uit balans. Hormonen zijn heel kwetsbaar en stressgevoelig.”

Bewust ontspannen

De factor ‘stress’ heeft veel te maken met onze gedachten; ook die hebben invloed op de hormoonhuishouding. Er is een aantoonbaar verband tussen je hormonen en wat je voelt en denkt, zegt de bekende Amerikaanse gynaecoloog Christiane Northrup. “Als je naar een foto kijkt van je slapende tweejarige kind en je voelt de onvoorwaardelijke liefde door je hart stromen, dan verhoog je op zo’n moment het niveau van je DHEA, dat wordt aangemaakt in de bijnieren. DHEA is het ‘moederhormoon’ dat de bouwsteen vormt voor oestrogeen, progesteron en testosteron. Ik hoor vrouwen vaak zeggen: mijn hormonen maken me depressief of moe. Maar als je weet dat je gedachten letterlijk het hormoonniveau in je hart beïnvloeden, dan kun je er zelf heel direct iets aan veranderen. Bijvoorbeeld door je tijdens een meditatie te richten op iets waarvan je houdt.”

DHEA wordt vaak in één adem genoemd met het hormoon cortisol. Als cortisol het stresshormoon is, dan is DHEA het anti-stresshormoon. Wanneer je cortisolniveau steeds maar weer omhooggaat omdat we nu eenmaal in een maatschappij leven waarin we constant worden blootgesteld aan prikkels, en als je DHEA steeds verder omlaaggaat omdat dat nu eenmaal gebeurt naarmate je ouder wordt, dan wordt bewust ontspannen heel belangrijk. Stress heeft vooral te maken met hoe we omgaan met onze dagelijkse taken. Zolang we fluitend en ontspannen bezig zijn, is er geen vuiltje aan de lucht. Het wordt pas stressvol als we het idee hebben dat we van alles tegelijk moeten en daar zelf vervelende gedachten aan verbinden. Ons lichaam en onze hormonen reageren op elke gedachte, ongeacht of die waar is of niet. Dus als we door middel van yoga, meditatie of andere ontspannende bezigheden het denkmechanisme tot stilstand kunnen brengen, betekent dat winst voor de hormonen.

Toegevoegde waarde?

In de vele boeken en websites die over hormonen en met name over de menopauze verschijnen, wordt ook altijd aandacht besteed aan supplementen. Hoe weet je wat je wel en niet moet gebruiken? De Nederlandse gynaecoloog en orthomoleculair arts Barbara Havenith vindt dat je alle opties open moet houden. Net als Christiane Northrup pleit zij voor een huwelijk tussen westerse en oosterse geneeskunde. In Havenith’s centrum te Boxmeer kunnen vrouwen niet alleen een reguliere gynaecologische behandeling krijgen, maar bijvoorbeeld ook van hun klachten afkomen met behulp van bloesemremedies, voetreflexologie of aura- en chakratherapie. Aan de andere kant schrijft ze ook bio-identieke hormonen voor, hormonen die exact gelijk zijn aan de hormonen die we zelf in ons lichaam aanmaken. Het is maar net wat je als individu nodig hebt, zegt Havenith. “Laat je niet afschepen met ‘het is goed’ als je klachten hebt. Er zit een enorme variatie in wat normaal is als het om hormoonwaarden gaat.”

Er bestaat geen wonderpil die klachten allemaal in een keer oplost, maar zelf kun je dus heel veel doen voor je hormonen. Lees erover, praat met deskundigen als je daar behoefte aan hebt en doe dat waar je je goed bij voelt. Gaandeweg ontdek je hoeveel kracht er in jouw hormonen zit, en hoe je ze – en daarmee jezelf – happy houdt.

De bekendste hormonen en hun werking

• Oestrogeen is eigenlijk een verzamelnaam voor drie hormonen die het lichaam aanmaakt: 17 β oestradiol, oestron en oestriol, waarvan de eerste de belangrijkste is. Oestrogeen stimuleert bij vrouwen de groei van borsten, eierstokken en de baarmoeder. Je oestrogeenniveau piekt vlak vóór de eisprong en verhoogt het seksueel verlangen, waardoor de kans op zwangerschap groter wordt. Ook stimuleert het hormoon ‘moederlijk’, zorgzaam gedrag. De aanmaak van oestradiol, het belangrijkste onderdeel van oestrogeen, stopt in de menopauze. Oestrogeen voorkomt ook rimpels, geeft energie en verbetert je humeur.
• Progesteron is vooral een kalmerend hormoon dat het centraal zenuwstelsel tot rust brengt. Het bevordert de nachtrust. Bij vrouwen wordt het in de eierstokken en bijnieren aangemaakt, bij mannen in de bijnieren en testes. Progesteron zorgt er ook voor dat het lichaam minder vocht vasthoudt. Bij vrouwen regelt het de celrijping. Het is het eerste hormoon dat afneemt in de pre-menopauze.
• Testosteron wordt gezien als een typisch mannelijk hormoon, maar het zorgt ook bij vrouwen voor de opbouw van spieren, het stimuleert de vetafbraak, vergroot het libido en geeft kracht in stressvolle situaties.
• DHEA houdt je jong en helpt stress te verminderen, het kan in verschillende andere hormonen worden omgezet en ondersteunt je immuunsysteem en je hersenen.
• Cortisol wordt ook het stresshormoon genoemd. Het geeft je een energieboost in stressvolle situaties en is ontstekingsremmend.
• Insuline maakt dat je – in verstandige hoeveelheden – suikers kunt eten doordat het de bloedsuikerspiegel reguleert. Het zorgt voor spieropbouw en vetaanzet.
• Melatonine helpt je goed te slapen en om andere hormonen aan te maken en op niveau te houden.
• Het groeihormoon heeft een positieve werking op de hersenen. Het is belangrijk voor de spieropbouw en vetverbranding en wordt tijdens de eerste uren van de slaap geproduceerd.
• Het schildklierhormoon maakt energie vrij, stimuleert de vetverbranding, verlaagt het cholesterol, zorgt voor lichaamswarmte, stimuleert het immuunsysteem en is gevoelig voor schommelingen in het niveau van de geslachtshormonen.