Het leven zonder verwachting tegemoet treden, onbelemmerd door oordelen, of zoals het in het boeddhisme wordt genoemd, met een ‘beginnersgeest’, klinkt eenvoudig, maar is moeilijker dan je denkt. Wat houdt het precies in? En waarom gaat er zoveel spirituele kracht vanuit? En natuurlijk: kun je je erin oefenen?
Baby’s die glunderen over hun eerste hapje ijs. Die verrukt zijn over water, schrikken van hun schaduw of onbedaarlijk in de lach schieten van hun spiegelbeeld. Of die net hebben ontdekt dat ze zomaar rechtop kunnen staan en dan van de weeromstuit weer door hun knieën zakken. Nog ontroerender: dove kinderen die voor het eerst geluiden horen, nadat ze een implantaat kregen.
YouTube staat er vol mee, ‘babies experiencing things for the first time’; kleine kinderen vol verrukking, verwondering of afgrijzen (citroen!). Je kijkt ernaar en je wordt er zelf ook blij van. Voor de allereerste keer iets nieuws ervaren – als klein kind gebeurt het je elke dag, maar hoe ouder je wordt, hoe minder vaak je het meemaakt. Hoe houd je dat gevoel vast? En wat kan het je brengen?
Beginnersgeest
‘Beginnersgeest’, of shoshin, is een kernbegrip binnen het boeddhisme, maar raakte in de Verenigde Staten en Europa voor het eerst bekend door het boek ‘Zen Mind, Beginner’s Mind’ (vertaald als ‘Met zen beginnen’) van Shunryu Suzuki, een Japanse zenmonnik die twaalf jaar in de Verenigde Staten woonde. Van hem komt ook het bekendste citaat over de beginnersgeest: ’De geest van een beginner heeft vele mogelijkheden, de geest van iemand die ervaren is maar enkele’.
Nieuwe speciale editie: ‘Mindful met Happinez’
-
Over de wijsheid van leven in het nu
-
12 oefeningen voor ultieme ontspanning
-
En meer
Daarmee bedoelt hij: als je niets weet, ben je onbevangen. Wat je ziet, hoort en voelt wordt niet gefilterd door wat je al weet en daardoor treed je de werkelijkheid onbekommerd tegemoet. Zonder verwachtingen over hoe dingen horen te gaan, zie je mogelijkheden waar experts alleen het platgetreden pad van hun ervaring zien. ‘De geest van de beginner is leeg, vrij van de gewoonten van wie ervaren is’, aldus Suzuki. ‘Hij is bereid iets aan te nemen en te twijfelen, en hij staat open voor elke mogelijkheid.’
Een van de zeven pilaren
Jon Kabat-Zinn, de grondlegger van mindfulness, beschrijft de beginnersgeest als een van de zeven pilaren van het boeddhisme, naast niet-oordelen, geduld, vertrouwen (in jezelf en je gevoelens), niet streven naar een doel, aanvaarding en loslaten. Die zeven pilaren hangen met elkaar samen. Om bijvoorbeeld ‘in het moment’ te zijn, is het nodig dat je je beginnersgeest traint, die houding waarmee je dingen ziet alsof je ze voor het eerst ziet. Maar omgekeerd: als je vanuit je beginnersgeest de wereld waarneemt, ben je bijna vanzelf al ‘in het moment’.
Die beginnersgeest bewijst dan vooral zijn dienst bij dingen die je vaker doet, waardoor je in gewoonten vervalt. Zoals bij meditatie, of yoga. ‘We kunnen ons voornemen onze beginnersgeest mee te nemen naar de yogales, zodat je niet de verwachtingen hebt gebaseerd op eerder ervaringen’, schrijft Kabat-Zinn. ‘Dan ben je veel ontvankelijker voor nieuwe mogelijkheden en kom je minder snel in een sleur terecht.’
Gedachtenexperiment
Shoshin is veel meer dan alleen zeggen dat je iets niet weet. Het is de wereld bekijken met nieuwsgierige ogen, elke dag opnieuw. Zonder oordelen, zonder voorkennis. Zonder overal meteen een mening over te hebben. Zonder ervan uit te gaan dat je weet hoe de dingen in elkaar zitten, maar met verwondering. Wat is dit? Hoe zit het in elkaar? Hoe werkt het? Wie bén jij? Het is kunnen omgaan met onzekerheid, en vertrouwen hebben dat je je staande kunt houden – hoe tegenstrijdig het ook klinkt: juist door om te kunnen gaan met het niet-weten, kom je steviger in je schoenen te staan.
Je kunt je beginnersgeest bijvoorbeeld trainen met een gedachten-experiment dat Jon Kabat-Zinn beschrijft in zijn boek ‘Full catastrophe living’: ’De volgende keer dat je iemand ziet die je vertrouwd is, vraag jezelf dan af of je deze persoon met frisse ogen ziet, zoals hij of zij werkelijk is, of dat je alleen de weerspiegeling ziet van je eigen gedachten en gevoelens over deze persoon,’ adviseert hij. Je kunt dit uitproberen met kinderen, je partner of vrienden en collega’s (Kabat-Zinn: ‘en zelfs met je hond of kat als je die hebt’). Probeer af en toe gewoon te kijken alsof je iets of iemand voor het eerst ontmoet, zonder wat je al weet of denkt te weten over hoe iemand ‘is’ – het zou zomaar het plezier terug kunnen brengen in een relatie.
Of bekijk jezélf met een beginnersgeest. ’Nieuwsgierigheid is de drijvende kracht achter het proces van zelfontdekking,’ schrijft Estelle Frankel. Want alles wat je denkt te weten over jezelf – het geeft houvast, maar het beperkt je ook. Wat gebeurt er als je dat loslaat? Als je, gewoon als experiment, in de spiegel kijkt en denkt: ‘He hallo, en wie ben jíj?’, en dan een dagje gaat uitproberen wat voor mens dat eigenlijk is, waar je al zo lang mee optrekt, en wat haar leuke kanten zijn?
De gekste vragen
En uiteindelijk kom je daarmee ook weer terug bij het boeddhisme. Wie ben ik? Wat is dat? Hoe kan het dat de wereld er is, dat ik dingen zie, hoor, ruik, voel? Dat er andere levende wezens zijn? Als je je innerlijke beeldscherm leeg veegt, houd je je heldere beginnersgeest over. Shoshin.
Beeld: fotografie door Dana van Leeuwen, styling door Marita Janssen
