Geld staat ergens voor. Voor de een is het veiligheid, voor de ander liefde of waardering. Hoe kom je erachter wat rijkdom voor jou betekent, en waarom is het belangrijk dat te weten? Anne Wesseling onderzoekt haar complexe relatie met geld.
Financieel adviseur Ken Honda ontmoette op een feestje een vrouw die hem vroeg of ze in zijn portemonnee mocht kijken. Toen dat mocht, boog ze zich over de vakjes met munten en biljetten, en begon het geld te sorteren, onder het prevelen van zinnetjes als ‘dit is oké’ en ‘dat ook’. Na afloop stopte ze alles terug en concludeerde: ‘Al uw geld ziet er goed uit’.
Waar was ze naar op zoek, wilde Ken Honda weten.
’Ik keek of uw geld glimlacht,’ antwoordde ze.
Nu speelde dit zich af in Japan, waar vaker dingen als bezield worden gezien (denk aan Marie Kondo en het bedanken van spullen die je wegdoet), maar geld dat glimlacht? Aan de andere kant: waarom eigenlijk niet? Ik snap namelijk wel meteen waar het om gaat: om geld met, hoe noem je het, positieve energie? In elk geval geld dat is verkregen met eerlijk werk, dat is uitgegeven met goede bedoelingen, en besteed aan goede producten. In tegenstelling tot geld dat is verkregen met list en bedrog, of waar om een of andere reden een luchtje aan zit.
Verwarring
Zelf heb ik ook glimlachend geld. Bijvoorbeeld het briefgeld dat ik kreeg voor mijn verjaardag van mijn peettante: feestelijk geld dat bijna kwispelt als je het uitgeeft. Het is heerlijk om er een bestemming voor te vinden, iets uit te zoeken dat ik echt graag wil hebben, en als ik het dan heb gekocht, stuur ik mijn tante een bedankbericht met hartjes.
Daarentegen heb ik ook geld op een spaarrekening staan waar ik al bijna een jaar van wegkijk, omdat ik niet goed weet wat ik ermee moet. Geld dat me is nagelaten door iemand met wie ik een gecompliceerde band had, en dat doordrenkt lijkt met verwarring (heb ik het wel verdiend?), weerzin (wil ik het wel hebben?), ik weet het niet precies. Ik parkeerde het bij een duurzame bank en nam me voor duurzaam te beleggen en het geld aan goede doelen te doneren. Zo’n doel als stichting 100weeks bijvoorbeeld, geweldig leuk vind ik dat. Gewoon contant geld geven aan vrouwen die dat het allermeeste nodig hebben, en die in dit programma honderd weken lang elke maandag acht euro op hun mobiel krijgen overgemaakt (al snel een verdubbeling van hun inkomen) en die dat naar eigen inzicht mogen besteden om structureel uit armoede te komen. Prachtig doel.
Afijn, dat doneren dééd ik dus ook, alleen: dat deed ik met geld dat ik zelf had verdiend, met woordjes achter elkaar zetten of teksten mooier maken. Het zwaarmoedige, verwarde, complexe geld wilde niet meedoen, heel raar. Maar ik wil het ook niet over de balk smijten, dat zou echt indruisen tegen mijn idee dat je met geld zorgvuldig moet omgaan. Nou ja, ik weet niet wat ik erbij voel, maar glimlachen doet het in elk geval niet, dat geld.
Wat betekent geld voor jou?
Zakgeld, bijbaantje, gedeeld geld, eigen geld, zuurverdiende centen of geld dat je in de schoot geworpen krijgt. Geld voor je huis, boodschappen, studie, pensioen, vakantiegeld, financiële meevallers, geld dat je moet bijbetalen of dat je zomaar terugkrijgt. Ons hele leven gaan we om met geld. Het lijkt wel zuurstof: je bent je er nauwelijks van bewust dat het overal is – totdat je er te weinig van hebt, dan krijg je het ineens benauwd. En soms drukt het je ineens met je neus op een vraag waar je anders nooit bij stilstaat: wat betékent geld eigenlijk voor jou?
Natuurlijk, geld is een ruilmiddel, je kunt er diensten of producten mee kopen. Geld kun je sparen, zodat je er nog wat van hebt op het moment dat het nodig is voor een nieuwe wasmachine, of als je een tijdje niet kunt werken. Maar los van die feitelijke waarde is er ook een emotionele waarde. Geld kan een veeleisende geliefde zijn (wat je ook doet, het is nooit genoeg). Je kunt geld eng vinden of erboven staan (‘ik heb geld niet nodig’), of er juist dól op zijn en het met bakken uitgeven aan mooie spullen en feestelijke etentjes.
Hoe je met geld omgaat, wordt bepaald door hoe je erover denkt. En omgekeerd óók natuurlijk. Het hangt af van je levensfase: ga je net werken en krijg je je eerste salaris, dan is geld trots, volwassenheid, vrijheid, zelfstandigheid. Ben je net gescheiden, dan betekent geld ook continuïteit: met voldoende geld kun je in je huis blijven wonen, zodat je kinderen niet naar een andere school hoeven.
Onbewuste ideeën
Wat geld betekent hangt samen met hoe je eraan komt, en waar je het voor nodig hebt. Dat is helder. Maar daaronder ligt nog een laag, een soort blauwdruk van wat geld voor je betekent, die deels wordt gevormd in je jeugd en door het gezin waarin je opgroeide, en hoe daar tegen geld werd aangekeken. Dat gebeurt vaak onbewust en is niet altijd even rationeel.
Oefening
Er is een oefening om die onbewuste ideeën over geld en overvloed te ontdekken. De opdracht is om twee tekeningen te maken, eentje over geld en eentje over overvloed. Je tekent met je dominante hand, de hand waarmee je schrijft. Daarna schrijf je eronder, met je niet-dominante hand, wat er bij dit onderwerp in je opkomt. Het idee is dat je via die niet-dominante hand toegang hebt tot je onderbewuste. Het is een intuïtieve opdracht: niet te lang over nadenken, teken en schrijf wat erin je opkomt.
Ik tekende eerst over geld: een stapel muntjes, een zak met geld, een paard. Vervolgens schreef ik erbij wat mijn gedachten waren, met mijn linkerhand. Daarna las ik: ‘Dit geld zegt mij dat het klein is, en speelgoed, en niet voor mij. Geld voor grote mensen is gemeen en leidt tot slechte dingen. Je kunt mensen niet vertrouwen met geld.’ Het stond er echt, in bibberige hanenpoten. Nou ja, zeg. Was dit het idee over geld dat ik als kind in elkaar had geknutseld uit wat ik om me heen zag gebeuren, de blauwdruk die aan al mijn mooie rationele gedachten over geld (verstandig mee omgaan, sparen!) ten grondslag lag? Ik was er beduusd van, dat onderbewuste leek wel een monster dat ik nog niet kende: in dat lieve kind met de pijpenkrullen uit mijn jeugdfoto’s zat de stem van argwaan verborgen, wantrouwen, weerzin. En ze wou een paard! Dat laatste verbaasde me niet, dát wist ik wel.
Overvloed
Overvloed, hoe zou ik dáár dan over denken? Ik tekende met mijn rechterhand de zee, een bos, een hond. Boeken. Nog meer boeken. Ik liet mijn linkerhand schrijven en daar verscheen in hanenpoten: ‘Overvloed is alleen zijn en boeken lezen, studeren en boeken, en de kennis in die boeken.’ Aha. Overvloed is voor mij dus een plank met boeken, en de rust en stilte om me daar in onder te dompelen, om nieuwe dingen te leren, om te studeren. Ik keek om me heen: boeken. Nog meer boeken. En o ja, in mijn portemonnee, in het vak naast de munten: víer bibliotheekpassen. Voor die hond en dat bos hoefde ik ook niet ver te zoeken. Kortom: die overvloed hád ik al.
Stromend water
Maar hoe ik over geld dacht, was dus eigenlijk niet heel erg volwassen. Nu hoef je aan zo’n oefening ook weer niet te veel gewicht te hangen (je onbewuste kan zoveel zeggen), maar in dit geval vond ik na enig nadenken de irrationele ideeën niet zo onbegrijpelijk – deels hadden ze ook te maken met de afzender van het geld op mijn spaarrekening. Geen wonder dat ik niet wist wat ik daarmee aan moest.
Wat doe je dan, behalve vertederd terugkijken naar het kind dat je was, het kind dat moedige pogingen deed iets te begrijpen van de soms verwarrende wereld om haar heen? De vraag is misschien niet eens hoe je geld laat glimlachen, maar hoe je zélf gaat glimlachen bij het thema geld. Zo’n boeddhistische glimlach zou je willen hebben: sereen, rustig, vol vertrouwen, met een gevoel van genoeg. Omdat je er ten diepste van overtuigd bent dat geld groot is, en echt, en ook voor jou. Dat geld vriendelijk is en tot goede dingen leidt, en dat je mensen kunt vertrouwen met geld.
Geld is als water dat door je leven stroomt
Een handvat geeft Lynne Twist (fundraiser voor The Hunger Project) in haar boek ‘The soul of money’. Je zou geld kunnen zien als water dat door je leven stroomt, legt ze uit. Soms is het een druppelend stroompje, soms een brede rivier. Hoe dan ook, het gaat erom hoe je ermee omgaat. Je geld kan een stroom van liefde zijn, of je kunt het oppotten en tegenhouden (zij is er als fundraiser natuurlijk wel een voorstander van dat geld blijft rollen).
Als je geld ziet als iets dat door je leven stroomt, en door de wereld, realiseer je je ook beter dat het niet echt van iemand ís. Het is een hulpbron. We hebben de mogelijkheid om deze hulpbron, net als water, door de wereld te laten stromen op zo’n manier dat het de meeste mensen en de beste doelen voedt. Je kunt er jezelf mee voeden, de geliefden om je heen.
De meest onderstreepte passage in Lynne’s boek is deze: ‘Hoeveel of hoe weinig geld er ook door je leven stroomt, als je die stroom richting geeft vanuit de intenties van je ziel, voel je je rijk. Het voelt echt goed als je je geld gebruikt op een manier die uitdrukt waar jij voor staat, niet alleen in reactie op de markteconomie, maar als uitdrukking van wie je bent. Als je je geld gebruikt om dingen in beweging te zetten die je belangrijk vindt, wordt je leven lichter. Dát is waar geld voor is.’
Verzameling munten
Terwijl ik op de bank het boek van Lynne Twist zat te lezen, zat mijn zoon aan tafel met een pot vol munten, die hij zojuist van onze vrienden cadeau had gekregen omdat hij munten heel leuk vindt. Hij zat ze te sorteren, terwijl hij mee neuriede met de muziek op zijn koptelefoon, en me af en toe vertelde wat hij vond. Douchemunten, koffiemunten, telefoonmunten, vakantiemunten. ‘Ah, een Britse munt waar Koningin Elizabeth níet op staat!’
‘Wie staat er dan op?’ vroeg ik.
‘George de Zesde!’
Ik liep naar de tafel die vol lag met munten op hoopjes en stapeltjes. Je zag in de munten de geschiedenis terug. Niet alleen waar onze vrienden in de loop der tijd geweest waren, maar ook de geschiedenis van landen; de staatshoofden, de overgang naar de euro. De mooiste munten gingen in een mapje. Een ‘Buffalo nickel’ uit de Verenigde Staten uit 1937, waarvan de buffel bijna glad was afgeslepen. En, het was bijna niet te geloven, een halve gulden met de beeltenis van Willem II erop, uit 1848. Ik hield dat muntje vast. Door wiens handen was het heengegaan in al die jaren? Was er brood van gekocht, was het weggegeven, verdiend, gestolen? Was het gekoesterd, was ermee gesmeten? Waar was het allemaal geweest, voordat het per toeval in een glazen pot terecht kwam waar het gezelschap kreeg van eurocenten en vakantiemunten? Wat had deze munt betekend, en voor wie?
Dank je wel
Overigens schreef Ken Honda na de ontmoeting op het feestje het boek ‘Happy money’, waarvan de conclusie eigenlijk eenvoudig is: als je geld wilt laten glimlachen, hoef je er alleen maar dankbaar voor te zijn. Bedank het als het binnenkomt én als je het uitgeeft, adviseert hij.
Een goede beheerder
Ik stel me voor hoe ik geld overmaak naar stichting 100weeks, en hoe op een maandag een vrouw met een minimuminkomen dat geld zomaar op haar rekening ziet bijgeschreven, naar eigen inzicht te besteden. Aan schoolgeld voor de kinderen, een geitje. Aan zelfstandigheid, zekerheid, continuïteit, groei. Ik neem me voor een maand lang zoveel mogelijk met contant geld te betalen, en om van elke transactie een bewuste ervaring te maken: kijk, dit geld, daar koop ik eten van, een cadeautje. En vooral: ik neem me voor om bij elke transacties ‘dank je wel’ te zeggen. Om te beginnen voor het complexe, ingewikkelde geld. Dank je wel voor je vertrouwen, zeg ik in gedachten tegen degene die het me naliet. Ik zal er goed voor zorgen. Ik zal er volwassen mee omgaan en een goede beheerder zijn. En ik zal zorgen dat het geld goed terechtkomt en dat het glimlacht. Het voelt meteen al lichter.
Wat geld voor je betekent, daarover nadenken is een les die niet alleen over financiën gaat. Ergens in je omgang met geld zit nog een les verborgen, die breder is dan dat: dat je als volwassene een voorbeeld kunt zijn dat je zelf misschien als kind had willen hebben.
Hoe maakt geld gelukkig?
Geld is goed om te hebben, maar niet om te wíllen hebben, schrijft psycholoog Ap Dijksterhuis in zijn boek ‘Maakt geld gelukkig?’. Dat klinkt tegenstrijdig, maar eigenlijk is het logisch: als je geld hebt, hoef je je er geen zorgen over te maken en dat is fijn. Maar van alleen streven naar meer geld, daar word je níet gelukkig van. Hoe besteed je je geld op zo’n manier dat het bijdraagt aan je geluk?
Uit onderzoek blijkt dat we het gelukkigst worden als we ons geld besteden aan ervaringen, aan het kopen van tijd, of wanneer we het weggeven. Het fijne is: daar hoef je eigenlijk helemaal niet veel geld voor te hebben. Een digitale detox levert bijvoorbeeld massa’s tijd op en kost niets, en gul zijn kun je ook met andere dingen dan geld. Voor de ervaringen: ga na waar je in die ervaringen precies gelukkig van wordt en of je dat ook kunt bereiken met minder geld. Met vrienden picknicken in het park levert dan net zoveel op als uit eten in een restaurant. Maak een lijstje: wat is rijkdom voor jou, waar zit het precies in? Hoe kan geld helpen om dat te bereiken, en hoe kun je het bereiken zónder geld?
Praten over geld
Gedragswetenschapper Wendy De La Rosa maakte voor ted.com een serie lezingen over geld en je mind. Het valt haar op dat we niet gemakkelijk over geld praten, en ze pleit ervoor om dat juist wél te doen. Want eigenlijk is het eigenaardig: je weet wel waar je vrienden hun geld aan uitgeven, maar meestal niet hoe ze het verdienen. Weet je hoe ze hun huur of hypotheek betalen? Of ze geïnvesteerd hebben in aandelen of bitcoins, hoe hun pensioen geregeld is als het zzp’ers zijn? Het is leuk én leerzaam om daarover te praten, omdat je op die manier ook ontdekt wat geld voor jou betekent. Als het gaat om je geliefde is het al helemaal belangrijk om te weten hoe hij of zij over geldzaken denkt: koppels die samen beslissingen over geld nemen, lopen minder financiële risico’s en hebben meer reserves.
Wendy De La Rosa geeft drie vragen om in elk geval met je partner over van gedachten te wisselen: ‘Wat zijn je lange termijn financiële doelen?’, ‘Waaraan meet je financieel succes af?’ (Is dat bijvoorbeeld een groot huis, of juist de vrijheid om te gaan en staan waar je wilt?) en ‘Wat zou je, in financieel opzicht, wensen dat je ouders anders hadden gedaan?’ Nog een tip: vier ook samen je financiële successen. Dus los je een (studie)schuld af? Reden voor een feestje!
Meer lezen over geld?
Dit is waarom geld toch best belangrijk is voor je geluk (ook als je spiritueel bent).
