Waarom verdriet niet de vijand is

Door Susan Smit

Alles wat we onszelf (en onze kinderen) moeten leren is pijn verdragen. De beloning van al dat leed door je heen laten trekken is het behoud van een zacht hart. Een hart dat opnieuw kan liefhebben, dat bereid is zich open te stellen – inclusief het risico gekwetst te worden.

In de film Call me by your name, naar de prachtige roman van André Aciman (een van mijn lievelingsboeken ooit), zit een geweldige, ontroerende monoloog. Een vader ziet hoe zijn puberzoon Elio stil, maar hevig liefdesverdriet heeft om zijn eerste geliefde. Hij legt zijn boek en bril weg en kijkt hem aan. Hij zegt niet: ‘Het is maar een kalverliefde.’ Hij zegt niet: ‘Stil maar, niet verdrietig zijn.’ Hij zegt ook niet: ‘Er zijn genoeg vissen in de zee.’

De vader zegt (ongeveer) dit: ‘Als er pijn is, doorvoel het maar. Rouw om wat je kwijt bent, want anders voel je straks niets meer. We gooien zoveel van onszelf weg om sneller te genezen dan nodig is, dat we bankroet zijn tegen de tijd dat we dertig zijn. En elke keer dat we een nieuwe relatie beginnen, hebben we die ander minder te bieden. Heb verdriet, mijn jongen, maar herinner je ook het geluk.’

Omgaan met ongemak

Het is het beste advies denkbaar, aan iedereen. Emotionele pijn hoeft niet onmiddellijk bestreden te worden. De meeste pijn is niet onverdraaglijk, niet schadelijk en niet eeuwigdurend. Telkens als we ons van pijn afschermen, oefenen we niet hoe we met ongemak en verdriet moeten omgaan. We zijn er steeds minder voor uitgerust en richten ons leven uiteindelijk in op het ontsnappen aan en ontkennen van pijn.

De prijs daarvoor is hoog. Het vereist een gepantserd hart. Als je per se niet wil dat zielenpijn je bereikt en je het met allerlei strategieën te lijf gaat, kan diepe vreugde je ook niet meer bereiken, want die botst tegen datzelfde gepantserde hart. Op den duur ben je niet meer echt te raken.

Zo houd je een zacht hart

Alles wat we onszelf (en onze kinderen) moeten leren is pijn verdragen. Als we onze emotionele wonden verzorgen kunnen ze langzaam, op hun eigen tijd, genezen. De beloning van al dat leed door je heen laten trekken is het behoud van een zacht hart. Een hart dat bevattelijk is voor schoonheid, gevoel, wijsheid en levenskunst. Een hart dat opnieuw kan liefhebben, dat bereid is zich open te stellen – inclusief het risico gekwetst te worden. Een hart waarvan je alle kamers in bezit hebt genomen en waarvan je de vurige diepten kent.

Het laatste, minutenlange shot in Call me by your name is dat van Elio, inmiddels ietsje ouder, starend in het haardvuur, nadat hij heeft gehoord dat zijn geliefde zich met een vrouw heeft verloofd (hij was verliefd op een jongeman). Eerst is er de diepe zielenpijn die over zijn gezicht trekt, dan wellen er tranen op en uiteindelijk verschijnt er een klein glimlachje. Hij kan het geluk dat hij toen heeft ervaren nog steeds aanraken.

Ik zuchtte van opluchting. Elio’s hart is zacht gebleven.

Beeld: fotografie door Jeroen van der Spek