Voel je pijn of paniek over de wereldproblematiek? De onlangs overleden boeddhistische leraar Joanna Macy heeft daar een liefdevolle oplossing voor nagelaten. Ze noemde het actieve hoop: hoop is niet iets wat je hébt, maar iets wat je dóét. Geen wensdenken, maar een manier van leven vanuit verbinding, compassie en moed.
De nacht in de tuin
Als jonge vrouw keek Joanna Macy ooit midden in de nacht naar de sterren en bad: “Alsjeblieft, zie ons. Zie wat er gebeurt met de aarde als we niet leren liefhebben.”
Het beeld vat samen wat velen voelen: verdriet, machteloosheid, soms zelfs wanhoop over wat er in de wereld gebeurt. Joanna begreep dat gevoel als geen ander – en leerde dat het juist een teken is van verbondenheid.
Erken je gevoel
Volgens haar begint actieve hoop bij het erkennen van die pijn. Niet als iets negatiefs, maar als een uitdrukking van liefde voor het leven zelf. “Als de toekomst lijkt op een richel van een klif waarnaar we op weg zijn,” schreef ze, “dan zijn gevoelens van paniek of verslagenheid begrijpelijk.”
Drie verhalen over de wereld
Joanna onderscheidde drie manieren om naar de wereld te kijken:
- Business as usual – we gaan door op de oude voet.
- Het verhaal van rampspoed – het idee dat alles verloren is.
- Het verhaal van de grote ommekeer – een verschuiving naar een levenswijze die het leven ondersteunt in plaats van vernietigt.
Actieve hoop betekent dat je bewust kiest bij welk verhaal je wilt horen – en daarnaar handelt. Hoop is niet wat je hebt, maar wat je doet.
Bodhicitta: het brandende vlammetje
De boeddhistische kern van Joanna’s werk is bodhicitta – de geest van verlichting, gericht op het welzijn van alle wezens. Ze zag het als een vlam in het hart: “Als het hard tocht, bescherm hem dan,” zeiden haar leraren. Voor Joanna was die vlam nooit in gevaar, want wie leeft met compassie en doelgerichtheid, voedt hem vanzelf.
Het werk dat weer verbindt
Joanna’s methode Het werk dat weer verbindt helpt om wanhoop om te zetten in betrokken actie. Ze onderscheidde vier stappen, elk met een eenvoudige oefening.
- Wees dankbaar: Dankbaarheid vormt de basis van veerkracht. Sta stil bij wat er nu is: je adem, je lichaam, de aarde onder je voeten.
Oefening: maak aan het eind van de dag een lijstje van drie dingen waar je dankbaar voor bent – iets wat je raakte, een klein moment van verbinding of verwondering.
- Maak ruimte voor pijn: Boeddhist Thich Nhat Hanh zei: “Wat we moeten doen om de aarde te redden, is luisteren naar het geluid van haar huilen.” Verdriet om de wereld is een vorm van liefde. Door dat gevoel toe te laten, open je je hart.
Oefening: adem rustig in en uit via je hart. Stel je voor dat je verdriet door de adem beweegt en weer wordt losgelaten in de wereld.
- Kijk met nieuwe ogen: We zijn geen losse individuen, maar onderdeel van een levend web van relaties – met de aarde, onze voorouders en toekomstige generaties.
Oefening: kijk naar je hand en stel je voor hoeveel levens die hand verbindt – van je voorouders tot hen die na jou komen. Wat zou jij aan de toekomst willen doorgeven?
- Zet een stap: De wereld verandert voortdurend. Jouw keuzes doen ertoe.
Oefening: stel jezelf de vraag: Als ik wist dat ik kon slagen, wat zou ik dan doen om de aarde te helpen? Maak een klein plan en zet een eerste stap – hoe bescheiden ook.
De moed om deel te nemen
Voor Joanna Macy was hoop nooit passief, maar een vorm van moed. Ze geloofde dat we juist in deze tijd op aarde zijn gekomen om bij te dragen aan de grote ommekeer.“Actieve hoop is het besef van de schoonheid van het leven, waarvoor we ons kunnen inzetten,” zei ze. “We horen bij deze wereld.” De wereld verandert niet van de ene op de andere dag, maar elke keer dat jij kiest voor liefde, beweegt het leven een beetje mee.
Dit artikel is redactioneel ingekort en komt uit Happinez ‘Omtoveren’. In dit nummer lees je verder over hoopvol leven. Je bestelt het nummer nu zonder verzendkosten in de Happinez Webshop.
Meer lezen over hoopvol leven?
Wil je iets betekenen voor de wereld? 3 tips van Jane Goodall.
