‘Heb je echt nog hoop?’ Het is een vaak gestelde vraag aan biologe Jane Goodall, die door middel van lezingen en interviews aandacht vraagt voor het lot van chimpansees en andere mensapen. Met al die ontbossing, oprukkende woestijnen, en de dalende aantallen chimpansees in het wild, is er hoop? Haar antwoord: ‘Natuurlijk is er hoop!’ Dit zijn haar redenen (en dit is wat wij kunnen doen).
Ontbossing. Klimaatverandering. Armoede. Overbevolking. Je zou moedeloos worden als je denkt over hoe het verder moet met de mensen en de aarde, maar biologe Jane Goodall (1934), die zich al sinds begin jaren zestig inzet voor de bescherming van mensapen én hun leefomgeving, blijft altijd hoopvol. Om drie redenen, vertelt ze, onder meer in haar TED-talk ‘Hoe mensen en dieren samen kunnen leven.’
Om te beginnen: kijk eens naar het menselijk brein. Dat is in staat oplossingen te bedenken voor de meest ingewikkelde problemen. Ten tweede: de natuur is veerkrachtig. Zelfs diersoorten die bijna waren uitgestorven, kunnen weer in grote aantallen terugkomen als hun leefgebied wordt beschermd.
En ten derde: de onverzettelijke menselijke geest. Als we besluiten dat we ons voor iets in willen zetten, dan kunnen we zoveel bereiken.
Verbinding
Biologe Jane Goodall deed begin jaren zestig veldonderzoek bij de chimpansees in het Gombe Streams National Park in Tanzania. Er was destijds nauwelijks iets bekend over het natuurlijke gedrag van mensapen, en een van haar opzienbarende ontdekkingen was dat chimpansees werktuigen gebruiken, bijvoorbeeld wanneer ze een sprietje in een termietenhoop steken, om er termieten uit te halen die ze op willen eten. Maar dat niet alleen: ze hebben emoties, net als wij. Ze hebben familierelaties, net als wij.
Het inzicht dat chimpansees in veel opzichten op mensen lijken, was destijds wereldschokkend en veranderde de kijk op de relatie tussen de mens en de natuur.
Mensen en dieren zijn met elkaar verbonden, zegt Goodall. Als je de dieren wilt beschermen, moet je óók iets doen aan het ecosysteem én aan armoedebestrijding. Want hoe kun je mensen kwalijk nemen dat ze een boom kappen, als ze het hout nodig hebben om hun gezin te laten overleven?
De lokale groepen van Roots & Shoots (een organisatie van de Jane Goodall Foundation), werken dan ook altijd aan drie lokale projecten tegelijk. Een project dat gaat over armoedebestrijding, een project dat draait om de bescherming van dieren, en een project dat gaat over de zorg voor het milieu.
Hoofd en hart
‘Verbind je hart met je hoofd’, is intussen het advies van Jane Goodall. Het doet denken aan een citaat van een ander groot voorbeeld: Nelson Mandela. Verbind je hoofd met je hart en dóe iets. Want, zegt ze: ‘Het grootste gevaar voor onze toekomst is apathie.’
Dat klinkt eenvoudig. Natuurlijk, we willen niet alleen nadenken over problemen, we willen ook iets veranderen. Maar waar moet je beginnen? Om te beginnen: door jezelf te zien als een onlosmakelijk onderdeel van je omgeving. Van de mensen om je heen, maar ook van het levende ecosysteem. Dan is het eigenlijk eenvoudig. In de geest van Roots & Shoots, zou je bijvoorbeeld elke dag iets kunnen doen voor je gemeenschap, de dieren en voor het milieu.
1 Doe iets voor de gemeenschap
Bel iemand op. Doneer kleding aan de kledingbank. Word politiek actief. Help iemand – doe boodschappen, doe vrijwilligerswerk. Wees vriendelijk.
2 Wees lief voor dieren
Hang voer op voor de tuinvogels, eet een dag geen vlees, zet een spin buiten in plaats van ‘m dood te meppen, onderzoek welke planten bijen aantrekken en zet ze in je tuin of op je balkon, installeer dakpannen met nestkastjes, neem een kind mee naar het bos en ga vogels kijken of steun een natuurbeschermingsorganisatie.
3 Zorg voor het milieu
Hang was op, recycle, koop geen tropisch hardhout, gooi een stuk straatvuil in de afvalbak, pak de fiets in plaats van de auto…
Enfin, er komt geen einde aan, er zijn elke dag honderdduizend mogelijkheden om iets te doen om je omgeving net een beetje mooier en liever te maken. We kunnen het zien in de Japanse traditie van Kaizen, het zijn de kleine stapjes die uiteindelijk een groot effect hebben.
Maar vooral: door iets te doen, bezweer je je gevoel van wanhoop en cynisme. Als we ons hoofd met ons hart verbinden, zijn we tot veel dingen in staat. Als we in actie komen, is er hoop.
JANE, de documentaire
Bekijk de prachtige documentaire JANE, over Goodall’s veldonderzoek bij chimpansees, met archiefmateriaal uit de jaren zestig.
+ Bekijk dit ontroerende filmpje van Jane en chimpansee Wounda. Of beluister Jane Goodall’s TED-talk over hoe mensen en dieren samen kunnen leven,
- Websites: www.janegoodall.nl, janegoodall.org, of bekijk Jane’s Facebookpagina
Meer Happinez?
- De magie van een handgeschreven brief
- Zo herstel je je band met de natuur
- Hoe we de wereld kunnen redden door minder vlees te eten
