Hoe vind je geluk in je werk? Een week lang hebben de Dalai Lama en de Amerikaanse psychiater Howard C. Cutler intensief gediscussieerd over deze vraag. Het boek dat uit deze gesprekken voortkwam is een confrontatie tussen westerse wetenschap en oosterse wijsheid. Het antwoord op vijf cruciale vragen.
1. Hoe ga je om met stress op het werk?
Wanneer je bijvoorbeeld gestrest raakt omdat een ander de promotie krijgt, waar jij zo hard voor gewerkt hebt, is de grote vraag hoe je daar zelf mee omgaat. Volgens de Dalai Lama is het in een dergelijke situatie zaak om je emoties te analyseren. Levert het iets op om woedend en jaloers te zijn of is het eerder schadelijk? Welke ervaringen heb je in het verleden gehad met woede en jaloezie?
Stel nu dat je ervan overtuigd bent dat reacties als woede en jaloezie schadelijk zijn, wat is dan de volgende stap? De Dalai Lama adviseert vervolgens een methode om je geest tot rust de brengen. Volgens hem is het nodig om je te realiseren dat geen enkele situatie alleen maar goed of slecht is. Iets wat wij westerlingen vaak geneigd zijn om te doen: zwart-wit te denken. Dus, zegt hij, probeer je baan in een breder perspectief te plaatsen.
‘Je kunt bijvoorbeeld bedenken dat je geen wereldbaan hebt, maar dat je in ieder geval genoeg verdient om in leven te blijven. Zo kun je een gevoel van tevredenheid ontwikkelen, ook al gaan de dingen niet zoals je wilt.’
Howard Cutler denkt dat deze oosterse manier van denken veel oefening vraagt. Volgens de psychiater is het ook belangrijk om naar bewijzen te kijken. ‘Kunnen we onszelf er misschien ook van overtuigen dat die belangrijkere baan ons niet per se gelukkig maakt?’ vraagt hij zich pragmatisch af.
‘Zijn we sinds onze laatste promotie gelukkiger, zijn onze kennissen met een hogere positie gelukkiger? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen gelukkiger zijn als ze blij zijn met hun werk – en dat is niet afhankelijk van een baan met veel prestige.’
2. Hoe ga je om met lastige collega’s?
Uit de meeste onderzoeken naar werk en geluk blijkt het sociale klimaat in de organisatie een belangrijke factor. Hoe beter de sociale interactie, hoe hoger de arbeidsvreugde.
De Dalai Lama gelooft dat je als eenling een heleboel kunt betekenen voor de sfeer op het werk. ‘Je ziet soms collega’s krampachtig samenwerken en dan komt er een nieuwe werknemer, iemand die hartelijk en vriendelijk is, die de hele stemming en houding van de groep ten goede beïnvloedt. Zo kun je door zelf vrolijk te groeten en interesse te tonen in je collega’s al een heleboel betekenen voor de ander en voor jezelf.’
‘Als je op de werkvloer met anderen wilt opschieten, dan is het belangrijk dat je je realiseert dat je afhankelijk bent van elkaar. Als je te maken krijgt met uitbarstingen van vijandige collega’s moet je die niet te persoonlijk opvatten; misschien hebben ze problemen thuis. Conflicten met collega’s zou je kunnen zien als spirituele oefening, een gelegenheid waarbij je kunt oefenen om menselijke kwaliteiten als geduld en tolerantie in de praktijk te brengen.’
Dat klinkt gemakkelijker dan het is, maar toch is het mogelijk, zegt de Dalai Lama. Als voorbeeld noemt hij Tibetaanse gevangenen die hun detentie gebruikten als oefening voor innerlijke ontwikkeling. Zo waren ze in staat om zich zelfs tegenover hun bewakers niet over te geven aan haat.
Zoals bij de meeste thema’s relativeert de Dalai Lama ook hier zijn wijze lessen. ‘Als ik zelf zou belanden in vijandige situaties met werkgevers of collega’s zou ik misschien gaan rondstampen, schreeuwen en dingen breken, ruiten ingooien en glaswerk stukslaan.’
3. Hoe houd je je werk uitdagend?
Een van de grootste bronnen van onvrede op het werk is verveling en gebrek aan uitdaging.
Uitdagingen dragen bij tot het verscherpen van je geest en je creativiteit, zonder uitdagingen wordt je geest week, zegt de Dalai Lama. ‘Het is daarom de kunst om je leven niet te beperken tot de werkvloer. Uitdagingen zijn te vinden in het hele leven. Wanneer er op je werk geen uitdagingen zijn, kun je een heleboel plezier en voldoening vinden in de omgang met anderen. Het is belangrijk om een evenwichtig en afwisselend leven te leiden dat niet alleen uit werk bestaat.’
Zijn advies: je zou eens in het weekend een lijstje kunnen maken met alle dingen die je graag doet. Tuinieren, koken, een sport, het leren van een nieuwe taal of vrijwilligerswerk; elke activiteit die je helpt om je vaardigheden en talenten te ontwikkelen en in de praktijk te brengen. ‘Wanneer je dan een vervelende of saaie periode hebt op je werk, kunnen vrienden, familie en hobby’s dienen als voornaamste bron van voldoening. Uiteindelijk zal de cyclus omdraaien en kun je weer met frisse moed aan de slag.’
4. Wat doe je als je je baan verliest?
Uit onderzoek blijkt dat werkloosheid direct verband houdt met ongelukkig zijn. Dit geldt overal ter wereld. In het vaderland van de Dalai Lama, Tibet, is werkloosheid echter een onbekend begrip, er bestaat zelfs geen woord voor. In de traditionele Tibetaanse samenleving zijn de meeste mensen boer, herder of koopman. Het werk is seizoensgebonden en houdt niet in dat je een vast aantal uren werkt.
Toch heeft de Dalai Lama weet van de enorme invloed die werkloosheid heeft op gezinnen en individuen. Hij zegt het een moeilijk oplosbaar probleem te vinden: ‘Het enige waar we iets aan kunnen doen is onze houding. Je kunt ontmoedigd raken en denken: Er is geen hoop, ik heb mijn baan verloren, wat nu? Maar je kunt de situatie ook gebruiken als een gelegenheid om veranderingen aan te brengen in je leven.’
‘Een van de redenen waarom mensen zo ongelukkig worden door het verliezen van hun baan is dat ze vinden dat ze nu niets meer waard zijn of dat ze zelfs het gevoel hebben dat ze niet meer bestaan. Dat komt omdat veel mensen zich identificeren met de rol die ze op hun werk spelen. Daarom is het verstandig wanneer je je zelfbeeld verruimt. Je bent immers meer dan je werk.’
‘Zie jezelf allereerst als mens met het vermogen om vriendschap te sluiten en vriendelijkheid te betrachten. Naast de rol op je werk heb je nog talloze andere rollen – die van ouder, kind, broer, zuster, vriend, vriendin. Het menselijk leven is niet alleen bedoeld om te werken. Er zijn ook nog andere waarden in ons leven. Het is de moeite waard om jezelf steeds te herinneren wat de moeite waard is, voordat we onze identiteit en levensdoel volledig laten opslokken door ons werk.’
5. Hoe vind je geluk op het werk?
Als je tevreden bent met je werk, ben je vaak ook gelukkiger in het algemeen. Maar waar worden mensen op het werk nu eigenlijk gelukkig van? Je werk zien als roeping is volgens Howard Cutler een belangrijke geluksfactor. Dat sluit aan bij de theorie van de Dalai Lama dat je houding tegenover je werk van doorslaggevend belang is voor het plezier dat je erin hebt.
Je baan zien als roeping is volgens de twee schrijvers niet voorbehouden aan de geestelijke, de leraar of de arts. Elke werknemer kan zijn of haar baan veranderen in iets dat een hoger doel dient. Howard Cutler noemt het voorbeeld van een administratief medewerker in een groot bedrijf. Elke dag koos zij iemand uit die niet goed in z’n vel zat. Ze stak deze collega een hart onder de riem of haalde gewoon een kopje koffie. Door haar ‘missie’ ging ze iedere dag met plezier naar haar werk.
Zelfinzicht is volgens de Dalai Lama ook een eigenschap die bijdraagt aan geluk op het werk. ‘Wanneer je weet wat je talenten en je sterke kenmerken zijn kun je die inzetten op het werk, waardoor je liefde en betrokkenheid voor het werk groter wordt. Bovendien geeft kennis van je sterke eigenschappen (en overigens ook van je beperkingen) zelfvertrouwen. Je weet waartoe je wel en niet in staat bent. Hierdoor word je minder gekwetst wanneer anderen kritiek op je hebben.’
Een andere zeer belangrijke factor voor geluk op het werk is volgens de Dalai Lama de invloed van je werk op anderen. Zijn lijfspreuk is: ‘Als je kunt, help anderen. Als je dat niet kunt, doe ze dan tenminste geen kwaad.’
Meer weten?
Lees De kunst van het geluk op het werk van De Dalai Lama & Howard C. Cutler
Meer lezen over werkgeluk?
Dit zijn 4 stappen voor een fijne werksfeer.
