Glennon Doyle had al een paar bestsellers op haar naam staan, maar met ‘Ongetemd leven’ verovert de Amerikaanse de wereld. Ze schrijft openhartig over wat er gebeurt als je besluit niet langer aan verwachtingen van anderen te voldoen – en hoe naar je innerlijke stem luisteren leidt tot een vrij en gelukkig leven.
HIeronder lees je het gesprek van Happinez hoofdredacteur Eveline Helmink met activiste, spreker en auteur Glennon Doyle.
In dit boek schrijf je dat je jezelf van nu nooit meer kapot of gebroken zult noemen. Wat is de aanleiding om dat niet langer te doen?
“Het grootste deel van mijn jeugd heeft in het teken gestaan van therapie en medicatie en als tiener ben ik zelfs een tijdje opgenomen geweest. Ik heb jarenlang geleefd met een diepgewortelde overtuiging en een gevoel van schaamte: ik ben gek, ik ben kapot. Ik had tenslotte genoeg bewijs om dat te staven. Gek genoeg heb ik, totdat ik mijn dochter Tish kreeg, nooit vraagtekens gezet bij die ideeën over mijzelf. Maar mijn dochter… ze is zo gevoelig. Wanneer ik naar haar kijk, zie ik zoveel van mezelf terug. Maar haar zou ik in geen honderd jaar ‘kapot’ of ‘gek’ zou noemen. Integendeel, ik denk dat ze briljant is, profetisch, fascinerend en belangrijk. Het heeft mij geholpen om in te zien dat ik ook nooit gebroken ben geweest. Ik was gewoon een gevoelig meisje, dat niet de middelen of de vaardigheden had die nodig zijn om te navigeren door dit leven. Pas de laatste jaren realiseer ik me dit. Wanneer ik nu teruglees wat ik eerder over mezelf gezegd heb, klopt het niet meer. Daarom is schrijven zo eng!”
Je kinderen zijn een spiegel voor meer levenslessen, zoals het durven toelaten van pijn en ongemak. Als ouder, schrijf je, is het je enige taak om in de buurt te blijven.
“Er wordt ons geleerd dat pijn iets is dat je te allen tijde moet vermijden. Dat we altijd gelukkig moeten zijn, en dat geluk gelijk staat aan succes. Geluk is een emotie om te doorvoelen, en alle andere emoties, zoals boosheid, verdriet, verlies en angst, moeten gedempt worden. Weggeduwd, alsof ze er niet zijn. Op mijn eigen pad naar herstel heb ik moeten leren dat dit niet waar is. Voor mij is het doorvoelen van de negatieve emoties juist veel meer vormend gebleken. Ze zijn veel belangrijker en ingrijpender dan de gelukkige gevoelens. Fijne emoties zijn als een vakantie. De pijnlijke ervaringen, dat is het klaslokaal! Daar is waar we iets leren. Doordat ik heb leren herzien wat pijn en tegenslag voor een mensenleven betekenen, wil ik mijn kinderen dit niet onthouden. Het is een belangrijke voorwaarde om te kunnen worden wie je voorbestemd bent om te zijn. Wanneer je een ouder vraagt wat hij voor zijn kind wenst, dan willen we allemaal dat onze kinderen wijs zijn, vriendelijk en vol veerkracht. Wanneer je diep in je hart kijkt en je afvraagt welke ervaringen leiden tot wijsheid, zachtheid en veerkracht, dat weet je het antwoord.”
Toch blijft het ook voor jou een uitdaging om een stap terug te doen en je niet te ontfermen over iedereen die je lief is, nietwaar?
“Je bedoelt mijn neiging om me met iedereen te bemoeien? Haha, nee… dat wordt nooit makkelijk voor mij, vermoed ik. Ik wil ze alleen maar behoeden! Ik heb nu eenmaal altijd de beste ideeën en als iedereen dus maar zou denken zoals ik… Het is maar goed dat ik getrouwd ben met een vrouw die zélf grote ideeën heeft en gewend is om de leiding over haar eigen leven te hebben. Ik denk dat het mijn nieuwe doel is, om dit te veranderen en te leren. Het heeft alles te maken met waar ik in Ongetemd over schrijf: uiteindelijk gaat ook dit over het vermogen om te vertrouwen op mijzelf. Om mijn eigen leven ten volle te kunnen leiden, zal ik er tenslotte ook op moeten vertrouwen dat anderen hun eigen weten en hun eigen plannen hebben. Het is één ding om zelf ongetemd te zijn, en het is een tweede om de mensen om je heen de ruimte te geven om ongetemd te leven.’
Het lukte om van je verslaving af te komen toen je ontdekte dat je in verwachting was, en je durfde het aan om te scheiden nadat je je huidige vrouw Abby ontmoette. Wat als zo’n katalysator voor verandering – in jouw geval een baby, een nieuwe liefde – er niet geweest was?
“Het maakt me bang om daaraan te denken, wat betreft het nuchter worden. Ik was toen zo ziek. En het maakt me ook verdrietig: het is zo typisch iets van vrouw-zijn en voor mijn leven in het bijzonder, dat ik het blijkbaar niet voor mijzelf kon opbrengen, maar iemand anders nodig had om het vóór te doen. Wat betreft mijn huwelijk ligt het iets anders. Ik denk dat ik mezelf in de jaren nadat ik hersteld was van mijn verslaving al genoeg ‘onttemd’ had om tot een punt te komen waarop ik echt naar mezelf kon luisteren. Ik was in staat geweest om in te zien dat ik me niet langer in bochten kon blijven wringen en buigen. Maar de realiteit is dat het gegaan is zoals het ging.”
Ik vraag het, omdat veel mensen zich misschien herkennen in het onbestemde gevoel gevangen te zitten, maar nog geen uitzicht hebben op een ‘deel twee’. Wat zou je hen adviseren?
“Dat is een interessante vraag, waar ik de laatste tijd ook vaak met mijn vrienden over gesproken heb. Niet iedereen zal alle schepen achter zich willen verbranden. Zo kan het zijn dat je geen andere partner wilt, maar misschien wel een andere relatie met dezelfde partner. Maar als je onvrede voelt, of verlangens en behoeftes hebt die niet worden vervuld, houd ze dan niet voor jezelf. Het moedigste wat je kunt doen, is ze delen. Spreek het uit: ik krijg niet wat ik nodig heb, en dit is waar ik van droom, maar dat vraagt om verandering. Er kunnen twee dingen gebeuren. Misschien krijg je niet waar je om vraagt. Of misschien word je wel gehoord en kun je gaan werken aan ‘deel twee’. Maar in beide gevallen wéét je het tenminste. Wat ertoe doet, is dat je deelt dat er iets in jou langzaam aan het wegkwijnen is. Dat is deel één, de wens om geen half-bestaan te leven serieus te nemen – en het is het belangrijkste deel.”
Hoe leer je vertrouwen op die innerlijke stem die jij het Weten noemt?
“Er is geen andere mogelijkheid. Het Weten is waar ik wel op moést vertrouwen, toen ik nuchter werd. Daarom wordt het ‘herstellen’ genoemd, je herstelt letterlijk de verbinding met de delen van jezelf waarmee je het contact verloren bent. Ik heb zoveel jaar doorgebracht met werken aan het herstellen van die verbinding, om mezelf te kunnen horen en daarop te vertrouwen. En weet je? Wanneer je maar lang genoeg vertrouwt op de kleine dingen, dan leer je vanzelf het Weten te vertrouwen als het op grote dingen aankomt. Wanneer je al jaren luistert naar die stem en ernaar handelt, dan denk je niet langer ‘Ik ben gek!’, maar je durf je erop te vertrouwen.”
Dat vraagt ook om moed. Het is niet altijd de makkelijkste weg om te luisteren naar je innerlijke stem. Maakt luisteren naar het Weten je nog weleens bang?
Doyle lacht: “O, zo vaak! Het Weten is de waarheid, en wié wil in vredesnaam altijd de waarheid horen?” Ze vervolgt serieus: “Dit is waarom veel mensen niet stil willen worden. Dit is waarom het de menselijke aard is om altijd maar verstrooid en druk te zijn, om te drinken en te winkelen en al die andere afleiding te zoeken – om het Weten maar te vermijden. Het Weten is niets anders dan eng. Maar dit inzicht voldoet voor mij, dat ik mezelf deze vraag stel: ‘Wat is enger?’ Ja, het is eng om te luisteren naar je innerlijk stem en te handelen naar wat je diep van binnen weet. Maar ik vind het nog veel enger om mijn leven niét waarachtig en voluit te leven. De enige manier om dat te doen, is door te luisteren naar jezelf. En de enige reden waarom ik dit spannende pad kan gaan, is omdat het alternatief angstaanjagender is.”
Is het Weten voor jou een lijntje met God? Je hebt religie losgelaten, maar je geloof altijd behouden.
“Wanneer mensen spreken over God, denk ik dat het hetzelfde is als wanneer ik het over het Weten heb. Ik denk dat het hetzelfde is als wat mijn vrouw haar ‘onderbuikgevoel’ noemt. Als wat mijn niet-gelovige vrienden hun ‘intuïtie’ noemen. Als wat mijn Native American vriend de ‘spirit’ noemt. Ik geloof dat ieder van ons een diepste zelf heeft, naast het zelf dat we laten zien aan anderen. Diep van binnen weten we wat waar is, echt, waardevol en mooi. Voor mij is God niet een wezen buiten ons die over ons oordeelt, wij zíjn God. God is dat zelf dat waar, echt, waardevol en mooi is en dat we herkennen in anderen op onze beste momenten. Het is verdrietig dat religie soms juist het tegenovergestelde lijkt aan te leren: vertrouw niet op jezelf, want het hart is wispelturig, luister niet naar jezelf, want je geest is onbetrouwbaar. Soms denk ik dat het systeem van religie de moeilijkste plek is om God te vinden. Maar mijn geloof in God is niet veranderd. Hoe gek het ook klinkt, ik heb altijd een ‘wij’ in mijn leven gevoeld. Ik voel me simpelweg nooit alleen. Ik ben gefascineerd door geloof en praat er graag met mensen over, maar ik denk dat je nooit in goed of fout kunt denken. Ik begrijp die noodzaak van exclusiviteit en uitsluiting binnen religie niet. Het is alsof je je afvraagt of een taal goed of fout is, of een kleur. Maar er is iets dat groter is dan onszelf en ik heb dat ook nodig. Het maakt het leven de moeite waard.”
Hoe maak je in jouw dagelijkse leven contact met dat Weten?
“Soms helemaal niet – dan probeer ik ook maar gewoon de dag door te komen. Maar mijn beste dagen zijn de dagen waarop ik mezelf de rust, de heling en de vreugde kan geven die ik nodig heb, al is het maar voor een paar minuten. Soms zit ik op mijn yogamat en doe die vermaledijde meditatie dan maar, of ik doe iets anders spiriwirie dat me eraan herinnert dat ik een kwetsbaar en zachtaardig wezen ben op deze aarde. Wanneer ik mezelf daaraan herinner, voel ik ook het diepe besef dat we dat allemaal zijn. Het brengt me een gevoel van verbondenheid en het maakt me zachter, vriendelijker, vrediger. Wanneer ik maar iets van een spirituele oefening in mijn dag kan brengen, verbindt dat me met het Weten. En soms is het niet meer dan even stilzitten, of een wandeling buiten. Alles wat me maar een moment uit de maalstroom van de dag trekt.”
In ‘Ongetemd’ schrijf je over het prachtige principe van sela, dat ik nog niet kende. Kun je er iets over vertellen?
“Sela is zo belangrijk voor mij! Het komt tientallen keren voor in de Thora (de eerste vijf boeken van het Oude Testament, red.), soms als woord en soms als symbool. In essentie betekent het zoveel als ‘pauze’. Stel je een orkest voor, waarin de muzikanten dat teken zien en even een moment inhouden – het is ruimte laten voor stilte om de klanken ervoor en erna juist helderder te laten klinken. Wanneer het in de geschriften staat, betekent het dat er een korte pauze gehouden moet worden omdat wat er staat zo belangrijk of veelomvattend is, zodat de luisteraar of de lezer even in zich kan opnemen wat er zojuist is gebeurd. Ik denk dat het misschien wel de meest belangrijke momenten in ons leven zijn: de pauzes, het even stilvallen. Het toestaan van wat er is. Ook als dat pijn is. Om toestemming te geven aan wat er gebeurt, dat het je mag veranderen. Als je zo’n moment hebt, of het nu geluk is of tegenslag, fluister dan ‘sela’. We werken zo hard en nemen zo weinig tijd om te pauzeren, om ons heen te kijken en het allemaal in ons op te nemen. Abby en ik kijken elkaar soms aan, bijvoorbeeld als een van de kinderen iets geestigs of ontroerends zegt, en dan weten we allebei dat we een ogenblik stilstaan.”
Het inspireert mij hoe eerlijk je schrijft over je eigen worstelingen met het leven.
“Herinner je je de film ‘Nemo’ nog, waarin de vis Dory zo ongeveer om de vijf minuten weer alles vergeet? Zo voel ik me vaak. Ik heb boeken volgeschreven over de lessen die ik heb ontdekt en doorleefd, en nog steeds kan ik ’s ochtends wakker worden en denken: ‘Ah, daar gaan we weer, ik weet niets!’ Ik denk oprecht dat het leven betekent dat ik dezelfde drie lessen keer op keer weer leer. Wat moest ik ook alweer leren? O ja, ik heb geen controle, er wordt van mij gehouden en van iedereen. Dat is wat ik opnieuw en opnieuw zal leren, op duizend verschillende manieren, tot de dag dat ik sterf.”
Tot slot, de wereld is zo ontzettend in beweging. Wat betekent ongetemd leven te midden van al deze onstuimigheid?
“De wereld is zo uit balans, omdat vrouwen hun woede, hun hartzeer en ambitie nog niet eerder ongetemd ten tonele hebben gebracht. We hebben het op alle andere mogelijke manieren geprobeerd, maar we zijn veel te lang in onze kooitjes blijven zitten. We hebben toegestaan dat patriarchale structuren ons door middel van schaamte onderdrukt hebben. Daarom slaat mijn boek misschien wel juist nu zo aan: we voelen collectief dat nú het moment is om de verwachtingen van de buitenwereld los te laten en gehoor te geven aan onze innerlijke stem. Het is hét moment om op te komen dagen en ons volle potentieel te laten zien. Het is onze beurt!”
Je spreekt nu over vrouwen. Betekent dat dat jij gelooft in ‘the future is female’?
“Nee, want ik geloof niet in mannelijk of vrouwelijk. Gender is een concept en onze ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid zijn kooitjes. Zoals dat vrouwen zorgend zijn, dat is een enorme partij onzin die ons al eeuwenlang wordt geleerd zodat we de luiers verschonen. Maar we worden geboren als prachtige kleine mensjes, en ieder mens heeft dezelfde potentie om te leiden en om te zorgen. De toekomst is menselijk. De toekomst is aan de mensen die vol compassie, empathie en genade zijn. Hoe kunnen we in vredesnaam niét ongetemd blijven op een moment als dit?”
Meer lezen over Glennon Doyle?
Glennon Doyle vertelt over contact maken met je innerlijke stem.
