Stilte is heilzaam, schrijft de Franse neurowetenschapper Michel Le Van Quyen in ‘Wat stilte met je hersenen doet’. Hij werd op een dag wakker met een aangezichtsverlamming. Overwerkt, luidde de diagnose. De remedie: absolute rust.
Daar zat hij dan, thuis, omgeven door een muur van stilte. Projecten, reizen, congressen, alles was afgezegd en hij verveelde zich stierlijk. Binnen de kortste keren had hij alle boeken die hij nog wilde lezen uit, en alle films gezien. Hij voelde onmacht, schuldgevoel omdat hij niets uitvoerde en dodelijke vermoeidheid, nog nooit in zijn leven had hij zich zo leeg gevoeld.
Maar vanaf de tweede week voltrok zich beetje bij beetje een verandering: hij begon het nietsdoen beter te verdragen. Het werd lichter, zelfs aangenaam en zijn gedachten werden kalmer. De stilte deed hem goed en begon hem te genezen. Hij begon te begrijpen hoe (gemoeds)rust voor heilzame gedachten kan zorgen en schreef daarover een boek: Wat stilte met je hersenen doet.
Stilte is tijd om te herstellen
Wat dóet stilte met je hersenen? Simpel gezegd: het geeft je hersenen rust en tijd om te herstellen. Dat geldt om te beginnen voor stilte in de zin van ‘afwezigheid van geluid’. Ons gehoor staat altijd ‘aan’, zelfs als we slapen. Dat heeft een functie: je oren waarschuwen bij gevaar. Maar het onophoudelijk achtergrondgeluid is daarmee wel vermoeiend voor je hersenen. Die blijven daardoor namelijk steeds alert en waakzaam (daarom is het ook zo moeilijk om in slaap te vallen bij geluidsoverlast). Bij lawaai komen stresshormonen als cortisol vrij. Stilte, echt stilte (dus ook geen rustgevende muziek op de achtergrond) geeft je brein echt rust en de kans om op adem te komen.
Het is belangrijk om daar bewust aandacht aan te besteden, omdat we, zegt Michel Le Van Quyen, in wezen verslaafd zijn aan geluid. Geluid is leuk, stilte is eng. Zijn eerste reactie was ook om de hele dag muziek aan te hebben, toen hij plotseling niets meer om handen had. Maar juist echte stilte heeft een genezend effect.
Minder rumoer, minder ruis
Maar Michel Le Van Quyen trekt het breder: stilte is ook de afwezigheid van ruis in het algemeen. Van drukte, nadenken, werken, plannen maken, contacten onderhouden, uitgaan, dingen doen. Ons brein is gemaakt voor een afwisseling van actieve perioden en rust. Het is zelfs een noodzaak: als je brein heel actief is, verbruikt het energie. De afvalstoffen die daarbij vrijkomen, worden afgevoerd in momenten van rust en stilte, bijvoorbeeld als je slaapt, maar ook tijdens pauzes overdag. Die momenten waarop je even niets doet zijn belangrijk, want die afvoer van giftige afvalstoffen lukt niet als je hersenen continu ‘aan’ staan.
Zo zorg je voor stilte
Maar op dit punt hier lijken we wel verslaafd aan rumoer. We willen het liefst elk uur volplannen, elke minuut nuttig besteden, alles uit de dag halen wat erin zit. Alle pauzes tussendoor vullen we met input van sociale media. En soms ontkóm je er ook niet aan. Maar hoe zorg je dan voor stilte? Bijvoorbeeld met deze drie oefeningen voor kleine pauzes tussendoor.
Oefening 1: stilte voor je oren
Het allerbeste wat je voor je oren kunt doen, is wandelen in de natuur. Sta daarbij af en toe stil en sluit je ogen. Luister naar de blaadjes, de wind, de vogels – want dat soort natuurlijke geluiden werken geruststellend en rustgevend. Doe je dat een paar keer per week, dan heeft dat een gunstig effect op je hartslag en je bloeddruk, maar ook op je immuunsysteem.
Oefening 2: stilte voor je ogen
Zeker als je regelmatig een paar uur achter elkaar achter een beeldscherm zit, is dit een fijne oefening om je ogen een moment rust te geven.
- Wrijf je handpalmen even flink tegen elkaar, zodat ze warm worden,
- Vorm kommetjes met je handen en bedek daarmee voorzichtig je ogen (de muis van je hand rust zacht op je wang, je vingers liggen tegen je voorhoofd),
- Houd je ogen open en laat de visuele stilte een paar minuten tot je doordringen.
Deze oefening wordt ‘palming’ genoemd en een Britse oogheelkundige bedacht hem al in 1920.
Het idee is dat door de warmte van je handen de spieren binnen en rond je oog ontspannen, terwijl het donker zorgt dat het netvlies rust krijgt.
Oefening 3: stilte voor je brein
Laat af en toe, zeker als je met een inspannende taak bezig bent, je aandacht bewust verslappen en neem een paar minuten de tijd om te dagdromen. Gewoon even mijmeren, laat je gedachten de vrije loop. (Het is op meerdere manieren nuttig: daarna kun je weer veel beter focussen).
De weldaad van stilte
De pauze die Michel Le Van Quyen noodgedwongen moest nemen, heeft zijn leven veranderd, schrijft hij. Doordat hij fysiek tot stilte was gedwongen, werd hij zich bewust van de weldaad ervan. Na een maand was zijn aangezichtsverlamming voorbij, maar zijn houding tegenover stilte was fundamenteel veranderd: in plaats van iets om te vermijden, ziet hij het nu als een weldaad. ‘Leren zwijgen om weer in contact te komen met jezelf, met je gewaarwordingen, maar ook met anderen en je omgeving. Zwijgen om met volle teugen te kunnen genieten van wat er is, om er simpelweg te zijn en te luisteren.’
De stilte als een periode om op adem te komen.
Beeld: fotografie door Michael O’Neill
Meer weten?
- Lees Wat stilte met je hersenen doet van Michel Le Van Quyen
