Als er mensen zijn die verstand hebben van presteren onder druk zijn het wel topsporters. Van de manier waarop zij omgaan met geluk, frustratie, succes, faalangst of tegenslag kan iedereen leren, zegt hoogleraar Nico van Yperen.
We hebben allemaal weleens last van druk. Van zweethandjes tijdens je speech op de bruiloft van je zus tot de zenuwen die je kunt hebben voor aanvang van een groot event dat jij hebt helpen organiseren. Sollicitatiegesprekken, presentaties, pitches of een artikel inleveren; het zijn allemaal dingen waarmee we willen scoren. We willen het goed doen, mensen blij maken, geen fouten maken.
Is daar iets mis mee? Veel mensen denken dat het goed is om een beetje druk te voelen. Het houdt je toch scherp en zorgt ervoor dat je het beste uit jezelf haalt? Niet dus, zegt de Nederlandse hoogleraar sport- en performance-psychologie Nico van Yperen in zijn oratie ‘Mentale aspecten van sport en presteren’. Het helpt je niet om bang te zijn om fouten te maken. Het belemmert je juist in je prestatie.
Doelen bepalen
Gelukkig deelt hij ook hoe het wél moet. Om te presenteren is focus nodig. Je laten afleiden door gedachtes en gevoelens die niet bijdragen aan jouw doel is contra-productief. Maar wat is je doel precies. Volgens Van Yperen zijn er drie soorten doelen. Allereerst is er het competitiedoel, de strijd om de eerste plek. Ten tweede is er het prestatiedoel, het streven naar de best mogelijk prestatie. Tot slot is er nog het procesdoel, een opeenvolging van handelingen die je moet verrichten.
Competitiedoelen hebben we niet zelf in de hand, en kunnen we daarom maar beter niet nastreven. Koste wat het kost de eerste plek willen halen, is geen effectief doel. Je weet immers nooit waar de concurrentie zich mee bezig houdt, wat alleen maar voor onnodige stress zorgt. Hou je liever bezig met doelen waar je wél controle over hebt.
Stel jezelf bijvoorbeeld een prestatiedoel: wat kun je bereiken met wat jij in huis hebt, en wat moet je nog doen om dat doel te bereiken? Of een procesdoel: de kennis vergaren die je nodig hebt om goed te presteren, een bepaalde techniek of truc uit je hoofd leren, of een tactiek bedenken om toe te passen.
Wat zijn jouw kernwaarden?
Niet alleen het doel zelf, maar ook de kernwaarden waar dat doel uit voortkomt, zijn van belang. Denk goed na over wat voor jou écht belangrijk is. Is dat wilskracht, doorzettingsvermogen of strijdbaarheid? Focus je op die kernwaarden vlak voor en tijdens het leveren van de prestatie. Is doorzettingsvermogen een van jouw kernwaarden? Dan hoef je niet in paniek te raken van een haperende stem tijdens een presentatie. Denk niet meteen ‘het gaat mis’, maar herinner jezelf eraan dat het vooral belangrijk is om niet op te geven.
Rekening houden met falen (maar er niet bang voor zijn)
Wie wil scoren, maakt fouten. Wie wil winnen, zal ook falen. Het één kan haast niet zonder het ander. Volgens Van Yperen is het dan ook belangrijk om te accepteren dat er dingen fout kunnen gaan. Maar je hoeft er niet bang voor te zijn. Ook als het niet loopt zoals je vooraf hoopte, kun je je herpakken. Keer juist op die momenten terug naar de kernwaarden. Ging het nou om winnen of om doorzettingsvermogen? Focus (weer) op wat belangrijk is, en pak de draad op. De aanhouder wint.
Meer lezen over persoonlijke groei?
- Als je met je mond vol tanden staat: zo kom je erop terug
- Hoe de moeilijke momenten je leven betekenis geven
- Jezelf ten diepste kennen: waarom dat zo waardevol is
