Ayahuasca: van depressie naar verlichting of andersom

Ayahuasca, het geestverruimende plantmedicijn uit de Amazone, doet veel stof opwaaien. De reacties na gebruik zijn zowel lyrisch enthousiast als alarmerend negatief. De drug die is samengesteld uit plantonderdelen, is de basis van de geneeskunde van inheemse stammen in Zuid-Amerika. Daar wordt ayahuasca al ongeveer tweeduizend jaar ceremonieel gebruikt als thee om het lichaam te reinigen van psychische en fysieke ongemakken.

In Nederland deed de drug in de jaren zeventig intrede via de Santa Daime kerken. Een religieuze gemeenschap die begin twintigste eeuw in Brazilië opkwam en teruggrijpt op oude zingevingstradities uit Brazilië, Afrika en Europa. De zin van je bestaan achterhalen, bewustwording van trauma’s en het loslaten van angsten; dat willen we toch allemaal? Wat kan ayahuasca hierin betekenen?

Wat is ayahuasca?

Ayahuasca bestaat uit stoffen afkomstig van twee planten. Allereerst DMT (meestal afkomstig van de Psychotria viridis): een lichaamseigen stof die de productie van het gelukshormoon seratonine in het brein verhoogt. Omdat het lichaam zelf DMT aanmaakt, breekt het de overtollige stof die op andere wijze het lichaam binnenkomt, af. Het tweede bestanddeel van ayahuasca is daarom de MAO-remmer (afkomstig van de Banisteriopsis caapi) die ervoor zorgt dat het enzym dat DMT afbreekt, dat niet doet. Hiervoor is een dieet voorafgaand aan een ayahuasca-ceremonie noodzakelijk, want je stopt tijdelijk een natuurlijk lichamelijk proces. Dat betekent onder meer geen koffie, schimmelkaas en avocado. Het is een dieet met een stringente opbouw tot het moment van de ceremonie.

Intensieve reiniging

Ayahuasca-ceremonies kun je op traditionele wijze in de Amazone doen, maar ook bij vele centra in Nederland. Een ayahuasca-ceremonie duurt zo’n acht uur en vindt meestal plaats in groepsverband. Bij de meeste ceremonies draagt iedereen de kleur wit en is de ruimte gevuld met matrassen en dekens waar de deelnemers op en onder liggen. Er zijn begeleiders aanwezig, soms ook een traditionele sjamaan, en bij de meeste ceremonies wordt muziek gemaakt. Na een kennismaking en introductie drinkt iedereen van de thee. Dit wordt een paar keer herhaald gedurende de ceremonie. Eén van de directe effecten van ayahuasca is dat je moet overgeven of diarree krijgt. Dit wordt gezien als onderdeel van de intensieve reiniging.

Herevalueren van herinneringen

Wat doet ayahuasca met je brein? Allereerst gaat de rem eraf. Weggestopte ervaringen, herinneringen en emoties komen aan de oppervlakte. Er worden nieuwe verbindingen gemaakt tussen hersencellen wat ervoor zorgt dat je herinneringen kunt herevalueren. Posttraumatische stress en verslaving kunnen hierdoor verminderen of zelfs verdwijnen. En dat is nogal wat. Daar staat tegenover dat een ayahuasca-ervaring zo heftig kan zijn dat je er weken een unheimisch gevoel aan kan overhouden. Zoals bij alle middelen en medicijnen weet je namelijk nooit wat de uitwerking op jou zal zijn. Interessant is wel dat de Universiteit van Maastricht onderzoek deed naar het gebruik van ayahuasca waaruit blijkt dat stress en depressie bij veel van de ondervraagden afnemen na een ayahuasca-ceremonie en dat tevredenheid met het leven toeneemt. Dat klinkt als iets wat iedereen wil. Maar is het ook wat iedereen moet doen?

Wel of geen ayahuasca?

Televisieprogramma Rambam heeft een jaar geleden een kritische uitzending gemaakt over ayahuasca. Daarin belichten de programmamakers onder meer dat er in de door hen benaderde centra geen extra aandacht was voor mensen met psychische problemen, terwijl dat in het geval van het onder begeleiding innemen van een hallucinogene drug buitengewoon belangrijk is. Wees dus kritisch en onderzoek goed wat bij jou past als je van plan bent een ayahuasca-ceremonie bij te wonen. Lees over ayahuasca, stel vooraf vragen aan ceremoniebegeleiders, vraag om een intake als die er niet is. Dat de plant je, volgens de traditie, roept en dat er bescherming is van spirits, betekent niet dat je blind in deze ervaring moet stappen. Houd goed voor ogen dat je een heftig psychedelisch middel tot je wilt nemen en dat veiligheid en een vertrouwde omgeving daarin ontzettend belangrijk zijn.

Meer weten over ayahuasca?

Meer informatie over ayahuasca-ceremonies
TedxTalk over de psychedelische toekomst van de geestelijke gezondheidszorg
Universiteit van Nederland over waarom ayahuasca werkt tegen stress en depressies
Ervaring van Sjanett de Geus van de Transformatie Podcast
Boek: Ayahuasca: een kritiek van de psychedelische rede. Filosofisch avontuur in het Amazonegebied van Govert Derix