We leven comfortabeler dan ooit, maar lijken het meeste last te hebben van stress, burn-outs en angststoornissen. Wat gaat er mis en hoe kunnen we dat voorkomen?
Vergeleken met onze verre voorouders is ons moderne leven een gespreid bedje. We hoeven niet langer op jacht naar eten of drinken, maar trekken gewoon de koelkast open. We hebben thermostaten, elektrische tandenborstels, medicijnen, auto’s en vliegtuigen om het ons zo makkelijk mogelijk te maken. Maar ondanks alle rijkdom en comfort komen depressie, angststoornissen, neerslachtigheid en stress in onze welvarende samenleving meer voor dan ooit. Hoe kan dat?
Oerbrein vs. modern leven
Steeds meer wetenschappers erkennen dat onze manier van leven, wonen en werken niet helemaal past bij onze innerlijke behoeftes. Onze omgeving mag dan in razend tempo modern zijn geworden, ons brein is volgens hen nog ergens in de oertijd blijven hangen. Een tijd waarin mensen voornamelijk buiten leefden, veel bewogen en in kleine, hechte gemeenschappen rondreisden op zoek naar plekken met veel eten. Besef je wel: het is pas tienduizend jaar geleden dat mensen zich dankzij de landbouw überhaupt op één plek gingen verzamelen. En al die apparaten die wij overal voor gebruiken? Die bestaan nog veel korter.
Oerbehoeften: wat ons te doen staat
Onze oerbehoeften vragen om heel andere zaken dan het moderne leven ons geeft. Hoe rijk en comfortabel ons leven ook is, het is simpelweg niet de ideale situatie voor onze hersenen. Het gevolg? Een onrustig, gestrest, overprikkeld gevoel. En als we niet oppassen kan dat zelfs tot burn-outs, depressie en slapeloosheid leiden. Kunnen we hier iets aan veranderen? Gelukkig wel. Wetenschappers houden zich steeds meer bezig met onderzoek naar deze problematiek. Ga wat vaker terug naar de basis, stellen zij. Dat doe je door niet alleen achter externe prikkels aan te rennen, maar ook je oerbehoeften aandacht te geven.
1. Laad regelmatig op in een groene omgeving
Waarom? Omgevingen met veel lawaai, veel vreemde mensen en weinig groen (lees: een stad) ervaart ons oerbrein als bedreigend. Ook al weten we rationeel best dat we niet continu gevaar lopen in een stadse omgeving, gaan er in ons brein continu alarmbellen af. Hierdoor komen stresshormonen vrij en wordt onze bloeddruk verhoogt. In groene omgevingen met stromend water en veel overzicht komen we juist tot rust. Het brein geeft het lichaam dan een signaal: hier ben je veilig.
Hoe dan? Een boswandeling van vijftien minuten schijnt de hoeveelheid stresshormonen in je lichaam al te verminderen. Geen tijd voor een tripje naar de natuur? Zelfs een plant op je bureau kan al wonderen doen voor hoe je je voelt.
2. Ga voor écht contact
Waarom? Wie een beetje z’n best doet, kan tegenwoordig overleven zonder ook maar een woord met een ander wezen te wisselen. Eten bestellen we via een app, communiceren gaat via de mail, gebruiksvoorwerpen kopen we op het internet en we hebben dankzij sloten ook niemand meer nodig om ons te beschermen tegen gevaar dat op de loer ligt. Maar sociaal contact is dan misschien niet meer iets wat we nódig hebben om te overleven, het is wél iets dat ons gelukkig maakt. Bij een groep horen en je verbonden voelen met andere mensen is een menselijke oerbehoefte (en nee, een oppervlakkige Facebook-vriendschap is geen vervanging van échte vriendschap).
Hoe dan? Investeer bewust in sociale contacten die dieper gaan dan de oppervlakte. Reserveer ook bewust tijd voor je vrienden. Laat de online wereld voor wat het is en richt je op écht contact. Met een groep samen naar een gemeenschappelijk doel werken, is heel bevredigend. Leer je buren kennen en help elkaar zo nu en dan. Of ga vrijwilligerswerk doen of begin met een teamsport.
3. Leer om te gaan met je ouderwetse stresssysteem
Waarom? Ons stresssysteem is ingericht op concrete, kortdurende gevaren uit de oertijd. Denk bijvoorbeeld aan wilde dieren, diep water, heftig vuur en omvallende boomstammen. Om deze reden komt er veel cortisol vrij als we stress ervaren. Dat stresshormoon helpt ons om te kiezen voor de juiste reactie: vechten, vluchten of bevriezen. Als ’t gevaar is geweken, meestal al vrij snel, komen we al snel weer tot rust. Helaas raken we anno 2018 gestrest van heel andere dingen dan in de oertijd. In de file staan terwijl je de crèche belt waarom je kind nog steeds niet is opgehaald bijvoorbeeld. Of een overvolle to-do-lijst die nooit slinkt en die ellendige rode bolletjes op je telefoon. Hartstikke leuk die stoot cortisol, maar in zulke situaties hebben we niet zoveel aan vechten, vluchten of bevriezen (al zouden we dat maar al te graag willen). Toch raakt ons lichaam in de alerte stress-stand met als gevolg: voortdurend veel stresshormonen in ons bloed en een constante hoge bloeddruk.
Hoe dan? Mindfullness kan helpen om je op hol geslagen stresssysteem onder controle te krijgen.
4. Houdt rekening met je biologische klok
Waarom? Onze biologische klok regelt tal van interne processen in ons lijf. Van onze temperatuur en het slaap-waakritme tot de stofwisseling en wanneer we in de herstelmodus gaan. Dit systeem werkte als een tierelier toen we nog leefden met het op- en ondergaan van de zon. Maar zo simpel is het leven allang niet meer. We hebben nu allerlei apparaten waarmee we ons brein foppen dat het nog overdag is, met televisie- en telefoonschermen met stip op één. Hier raakt ons slaap-waakritme van in de war en daar raken vervolgens weer allerlei andere processen van in de war.
Hoe dan? Zorg dat je overdag actief bent en beweegt, terwijl je ’s avonds en ’s nachts rust neemt en slaapt. Geef je lichaam de tijd zich op de nacht voor te bereiden door fel, blauw licht zoveel mogelijk te vermijden. Dit licht (van de televisie, laptop of telefoonscherm) blokkeert de aanmaak van het slaaphormoon melatonine. Heb je veel last van slapeloosheid? Ga dan altijd op dezelfde tijd slapen en sta op dezelfde tijd weer op (ook in het weekend!). Probeer ook zoveel mogelijk op dezelfde tijden te eten. Op die manier weet het lichaam precies waar het zich op kan voorbereiden. Dat beetje sleur dat erbij komt kijken, moeten we dan meer op de koop toe nemen.
Meer Happinez?
- Zo maak je van stress een positieve kracht
- Gestresst? Deze 3 planten brengen je tot rust
- 3 massagetechnieken om stress te lijf te gaan
